آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چطور می‌توان از اصالت و کیفیت محصولات سلامت‌محور اطمینان پیدا کرد؟ وقتی برای خرید دارو یا مکمل به داروخانه یا فروشگاهی سر می‌زنید، شاید این سوال ذهن شما را درگیر کرده باشد. این دغدغه، به‌ویژه زمانی پررنگ‌تر می‌شود که محصولی را با تخفیف ویژه می‌بینید و در ذهنتان این شک ایجاد می‌شود که نکند به دلیل تقلبی بودن، چنین تخفیف زیادی روی آن گذاشته شده است. اما آیا همیشه تخفیف زیاد به معنای تقلبی بودن محصول است؟ بیایید نگاهی دقیق‌تر به این موضوع داشته باشیم.
من، مهلا دهقانپور، دکتر داروساز، در این مقاله همراه شما هستم تا به این سوال پاسخ دهیم و راهکارهای اطمینان از اصالت محصولات سلامت‌محور را بررسی کنیم. آگاهی از این موضوع نه تنها به شما آرامش خاطر می‌دهد، بلکه گامی مؤثر در حفظ سلامت شما و عزیزانتان خواهد بود.
انواع لیبل‌های اصالت
محصولات دارویی و مکمل‌ها معمولاً یکی از دو نوع لیبل اصالت زیر را دارند:
۱. لیبل‌های برچسبی و دارای قسمت خراشیدنی:
این نوع لیبل‌ها، برچسب‌هایی زرد رنگ هستند که اطلاعات اصالت محصول روی آن‌ها چاپ شده است. این برچسب‌ها به صورت چسبی روی بسته‌بندی محصولات درج می‌شوند. برخی از این نوع لیبل‌های چسبی، دارای یک قسمت خراشیدنی برای مشاهده شناسه ۱۶ رقمی هستند. بااین‌حال، صرف وجود لیبل چسبی تضمینی برای اصالت کالا نیست. برای اطمینان، لازم است شناسه را از طریق روش‌هایی که در ادامه معرفی می‌شود، استعلام کنید.
۲. لیبل‌های چاپ‌شده با جت پرینتر:
برخی از محصولات به جای استفاده از برچسب‌های جداگانه، اطلاعات اصالت را مستقیماً با استفاده از جت پرینتر روی بسته‌بندی چاپ می‌کنند.
آیا لیبل‌های خراشیدنی برای همه محصولات ضروری‌اند؟
همانطور که گفتیم، لیبل‌های خراشیدنی، لیبل‌هایی هستند که برای بررسی اصالت، باید قسمت خراشیدنی آن را پاک کرده و کد مربوطه را وارد سامانه استعلام کنید. برخی به اشتباه تصور می‌کنند فقط محصولاتی که لیبل خراشیدنی دارند، اصل هستند، اما اینطور نیست. انتخاب میان این نوع لیبل و لیبل‌های چاپ‌شده، عمدتاً به سیاست‌ها و تصمیمات شرکت سازنده بستگی دارد و الزامی نیست. لیبل‌های خراشیدنی فقط برای محصولات خاصی الزامی هستند، از جمله:
- داروهای وارداتی: محصولاتی که به صورت کامل و در بسته‌بندی اصلی وارد کشور می‌شوند.
- شیر خشک و غذاهای ویژه: این محصولات نیز به دلیل حساسیت بالا، ملزم به استفاده از لیبل‌های خراشیدنی هستند.
بااین‌حال، استفاده از لیبل‌های خراشیدنی لزوماً به معنای برتری نسبت به سایر روشهای استعلام نیست و برای همه محصولات الزامی نمی‌باشد.
ممکن است یک شرکت داروسازی تصمیم بگیرد در بازه‌های زمانی مختلف، از لیبل چاپی یا لیبل برچسبی استفاده کند، بنابراین اگر محصولی که همیشه خریداری می‌کردید اکنون دارای نوع دیگری از لیبل اصالت است، دلیل فیک یا تقلبی بودن آن محصول نیست.
روشهای استعلام اصالت محصولات
تیتک یک سامانه برای ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت فرآورده‌های سلامت تحت نظارت مستقیم سازمان غذا و دارو کشور است. در این سامانه دارو، مکمل و مواد غذایی و آرایشی و بهداشتی قابل کنترل اصالت هستند. برای استعلام اصالت محصولات دارویی و مکمل، کافی است مراحل زیر را دنبال کنید:
مرحله اول: لیبل اصالت محصول را پیدا کنید
چنان‌که پیش‌تر گفتیم، محصولات دارویی و مکمل‌ها دارای دو نوع لیبل اصالت هستند: لیبل‌های چسبی دارای بخش خراشیدنی (برچسب‌های زرد که اطلاعات اصالت روی آن‌ها چاپ شده است) و لیبل‌های چاپ‌شده با جت پرینتر (اطلاعات اصالت مستقیماً روی بسته‌بندی چاپ می‌شود).
انتخاب نوع لیبل به تصمیمات شرکت سازنده بستگی دارد و استفاده از لیبل خراشیدنی برای همه محصولات الزامی نیست. در مرحله اول، شما می‌بایست قسمتی که لیبل اصالت روی محصول قرار گرفته است را پیدا کنید.
مرحله دوم: روش استعلام را انتخاب کنید
براساس اینکه کدام نوع لیبل اصالت روی محصول شما چاپ شده است، می‌بایست روش استعلام را انتخاب کنید. در ادامه هر یک از روشهای استعلام اصالت کالا را توضیح خواهم داد.
۱- استفاده از اپلیکیشن تیتک
سریعترین و راحت‌ترین روش استعلام، استفاده از اپلیکیشن تیتک است. شما می‌توانید این اپلیکیشن را از طریق پلتفرم‌ها یا به صورت مستقیم از سایت غذا و دارو دانلود و نصب نمایید:
دانلود از گوگل پلی دانلود از مایکت دانلود از بازار نسخه تحت وب (مناسب آیفون)درصورتیکه محصول شما دارای لیبل اصالت خراشیدنی است، ابتدا لایه رویی برچسب را به آرامی بخراشید. سپس وارد قسمت کنترل اصالت در اپلیکیشن شده و کد اصالت ۱۶ رقمی را به همان ترتیبی که چاپ شده است، در جایگاه های مشخص شده وارد کنید. در نهایت گزینه ارسال را بزنید. درصورتیکه اطلاعات نمایش داده شده با محصول شما مطابقت دارد، می‌توانید از اصالت محصول خود مطمئن شوید.
درصورتیکه محصول شما دارای لیبل اصالت چاپی است، ۲ روش برای استعلام اصالت آن از طریق اپلیکیشن وجود دارد. پس از ورود به نرم‌افزار، گزینه کاتالوگ فرآورده را انتخاب کنید. حالا یکی از ۲ گزینه “اسکن بارکد” و “بررسی شناسه UID” را می‌توانید انتخاب کنید. معمولا روش اسکن بارکد سریع‌تر است. با انتخاب این گزینه، دوربین تلفن همراه خود را رو‌به‌روی بارکد محصول قرار داده، و اپلیکیشن پس از اسکن اطلاعات را به شما نمایش می‌دهد.
در روش “بررسی شناسه UID” کافی است شناسه درج شده روی برچسب اصالت را به همان ترتیب وارد کرده و گزینه ارسال را بزنید. در صورتی که اطلاعات نمایش داده شده با محصول شما همخوانی داشته دارد، از اصالت محصول خود مطمئن باشید.
۲- استعلام از طریق سایت تیتک
برای استعلام از طریق سایت تی‌تیک، ابتدا وارد آدرس https://ttac.ir شوید. توجه داشته باشید که فیلتر شکن شما باید خاموش باشد. سپس وارد بخش استعلام در منوی بالای سایت شوید. بسته به اینکه لیبل خراشیدنی یا چاپی دارید، یکی از روشهای استعلام را انتخاب کنید. در این روش نیز تطابق داشتن اطلاعات محصول با اطلاعاتی که سامانه به شما نمایش می‌دهد، نشان‌دهنده اصالت کالا است.
۳- سامانه پیامکی و تماس تلفنی
دو روش دیگر برای استعلام برچسب اصالت، ارسال کد شناسه کالا به سامانه پیامکی ۲۰۰۰۸۸۲۲ و تماس با تلفن ۰۲۱-۶۱۸۵ است. اما همانطور که گفته شد، استفاده از اپلیکیشن و وبسایت تی تیک سریعترین روش‌ها برای استعلام می‌باشند. توجه داشته باشید این دو روش فقط برای محصولات دارای لیبل خراشیدنی قابل استفاده است.
در جدول زیر به طور خلاصه روشهای استعلام اصالت برای انواع برچسب‌ها توضیح داده شده است.
| نوع برچسب اصالت | روش استعلام | توضیحات |
|---|---|---|
| لیبل اصالت خراشیدنی | ۱. استفاده از اپلیکیشن تیتک | – لایه رویی برچسب را به آرامی بخراشید. – وارد قسمت کنترل اصالت در اپلیکیشن شوید و کد اصالت ۱۶ رقمی را وارد کنید. – گزینه ارسال را بزنید و اطلاعات نمایش داده شده را بررسی کنید. |
| ۲. استعلام از طریق سایت تیتک | – وارد سایت https://ttac.ir شوید. – وارد بخش استعلام شده و روش استعلام بر اساس لیبل خراشیدنی را انتخاب کنید. – اطلاعات نمایش داده شده در سایت را با محصول خود تطابق دهید. |
|
| ۳. سامانه پیامکی و تماس تلفنی | – ارسال کد شناسه کالا به سامانه پیامکی ۲۰۰۰۸۸۲۲. – تماس با تلفن ۰۲۱-۶۱۸۵. |
|
| لیبل اصالت چاپی با جت‌پرینتر | ۱. استفاده از اپلیکیشن تیتک | – وارد اپلیکیشن شوید و گزینه “کاتالوگ فرآورده” را انتخاب کنید. – یکی از دو روش “اسکن بارکد” یا “بررسی شناسه UID” را انتخاب کنید. – در صورت انتخاب “اسکن بارکد”، دوربین تلفن را روی بارکد محصول قرار دهید. – در روش “بررسی شناسه UID”، شناسه درج شده روی برچسب را وارد کنید. |
| ۲. استعلام از طریق سایت تیتک | – وارد سایت https://ttac.ir شوید. – وارد بخش استعلام شده و روش استعلام بر اساس لیبل چاپی را انتخاب کنید. – اطلاعات نمایش داده شده را با محصول خود تطابق دهید. |
پاسخ‌های سامانه استعلام اصالت کالا چه خواهند بود؟
پس از استعلام، ممکن است یکی از پاسخ‌های زیر را مشاهده کنید:
این پیام به این معناست که سامانه تیتک، اصالت کالا را تایید کرده است.
این پیغام فقط برای لیبل‌های اصالت خراشیدنی است که استعلام یکبار مصرف دارند. این پیام نشان‌دهنده این است که اصالت کالا تایید شده، اما پیش از این نیز اصالت محصول در مورد سامانه مورد بررسی قرار گرفته است. در چنین شرایطی می‌توانید از روش اسکن بارکد یا شناسه UID استفاده کنید.
این پیغام فقط برای لیبل‌های اصالت خراشیدنی است که استعلام یکبار مصرف دارند. این پیام نیز مشابه پیام قبلی است و اصالت کالا را تایید می‌کند، با این تفاوت که اصالت کالا توسط دستگاه دیگری (تلفن همراه، کامپیوتر و…) کنترل شده است. در چنین شرایطی می‌توانید از روش اسکن بارکد یا شناسه UID استفاده کنید.
این هشدار نشان می‌دهد که محصول مورد نظر تقلبی است و می‌بایست از مصرف آن خودداری کنید. چنانچه محصولی که در نتیجه استعلام آن پیام “این فرآورده تقلبی است.” دریافت کرده‌اید، ساخت ایران است یا تحت لیسانس شرکت‌های خارجی در ایران تولید شده، توصیه می‌کنیم مستقیماً با شرکت سازنده تماس بگیرید.
این پیام نشان می‌دهد فرآورده اصل میباشد، اما تاریخ انقضای آن به اتمام رسیده است و دیگر قابل استفاده نیست.
این پیام به منزله تقلبی بودن محصول نیست، اما به طور مستقیم مصرف‌کننده را از استفاده محصول منع می‌کند. این پیغام معمولا در شرایطی نمایش داده می‌شود که در خط تولید محصول مشکلی وجود داشته و محول از بازار جمع‌آوری (ریکال) شده است. در چنین شرایطی می‌بایست کالا را به فروشنده بازگردانید.
درصورتیکه اطلاعات محصول را به طور صحیح وارد نکرده باشید، ممکن است با این پیام مواجه شوید. در برخی موارد نیز قطع بودن سامانه دلیل نمایش این پیام است.
این پیام معمولا در شرایطی نمایش داده می‌شود که سامانه تیتک به‌طور موقت از دسترس خارج شده است. در چنین شرایطی در روزهای آینده مجدداً برای استعلام تلاش کنید یا یکی دیگر از روشهای استعلام اصالت را مورد بررسی قرار دهید.
سوالات متداول
۱. تخفیف زیاد روی محصولات دارویی و بهداشتی نشان‌دهنده تقلبی بودن است؟
خیر، تخفیف زیاد لزوماً به معنای تقلبی بودن محصول نیست. داروخانه‌های آنلاین ممکن است به دلایل مختلفی از جمله اجرای کمپین‌های تبلیغاتی، خرید عمده با قیمت پایین‌تر یا نزدیک بودن تاریخ مصرف محصول، تخفیف ارائه دهند.
۲. احتمال تقلبی بودن چه محصولاتی بالاتر است؟
محصولات ساخت ایران به طور معمول احتمال فیک یا تقلبی بودن کمتری دارند. اما برای محصولات خارجی بهتر است دقت بیشتری داشته باشید و فقط از فروشگاه‌های معتبر خرید کنید.
۳. اگر سامانه استعلام قطع بود، چه کنیم؟
گاهی پیش میآید که سامانه استعلام قطعی داشته باشد. درصورتیکه با قطعی سامانه مواجه شدید، یکی دیگر از روشهای گفته شده را امتحان کنید (اپلیکیشن تیتک معمولاً سریعترین و سادهترین روش است). اگر نتوانستید از هیچ یک از روشهای استعلام اصالت استفاده کنید و از فروشگاه معتبر هم خرید نکردید، بهتر است صبر کنید تا سامانه وصل شود و سپس محصول را مصرف کنید.
۴. اگر به اصالت محصولی شک کردم، چه کار باید بکنم؟
اگر پیام محصول تقلبی دریافت کردید، بهتر است به فروشگاهی که از آن خرید کرده‌اید مراجعه کنید و از آن‌ها درخواست کنید تا در مورد اصالت محصول توضیح دهند. اگر محصولی که خریداری کرده‌اید ایرانی است یا تحت لیسانس شرکت‌های خارجی در ایران تولید شده، توصیه می‌کنیم با شرکت سازنده محصول تماس بگیرید.
نقش داروخانه‌ها در تضمین اصالت محصولات سلامت‌محور
تمام داروخانه‌ها از جمله داروخانه آنلاین مفیدطب طبق قوانین موظف هستند تمامی اطلاعات مربوط به خرید و فروش اقلام دارویی و مکمل‌ها را در سامانه تیتک ثبت کنند و صرفاً از شرکت‌های زنجیره توزیع رسمی که مورد تأیید سازمان غذا و دارو هستند، محصولات خود را تأمین نمایند. این الزام، ضامن اطمینان از سلامت و اصالت کالاهایی است که در داروخانه‌ها عرضه می‌شود.
علاوه بر این، تمامی مراحل تأمین و توزیع دارو در داروخانه‌ها تحت نظارت دقیق سازمان غذا و دارو و بازرسی‌های دوره‌ای قرار دارد. به همین دلیل، هیچ داروخانه معتبری اجازه ندارد محصولی را از تأمین‌کننده‌ای نامعتبر یا نامشخص تهیه کند. پس اگر مجوزهای یک داروخانه را بررسی کرده‌اید، می‌توانید از اصالت کالاهایی که خریداری کرده‌اید نیز اطمینان داشته باشید.
اهمیت آگاهی مصرف‌کنندگان درباره استعلام اصالت محصولات
متأسفانه فروش اینترنتی دارو، به خصوص در بسترهای غیرقانونی مانند شبکه‌های ماهواره‌ای و اینستاگرام، به چالشی جدی تبدیل شده است. در بسیاری از موارد، داروهای عرضه‌شده در این بسترها قاچاق بوده و اصالت آن‌ها قابل اطمینان نیست. به همین دلیل، پیشنهاد من به شما این است که همیشه محصولات دارویی و مکمل‌های خود را از داروخانه‌های معتبر تهیه کنید و از سامانه‌های رسمی برای استعلام اصالت استفاده کنید.
نکته مهم درباره محصولات دارای پروانه‌های بهداشتی
توجه داشته باشید توضیحاتی که ارائه شد، برای برخی از فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی قابل استفاده نیست. برخی از این محصولات مانند شامپوها، محصولات پوست‌ومو و… دارای شماره پروانه بهداشتی ساخت یا شماره شناسه نظارت بهداشتی هستند. این شماره، مجوزی است که به استناد قوانین، به تولید‌کننده اجازه می‌دهد تا فرآورده مورد نظر خود را طبق مشخصات ارائه شده و تایید شده به بازار عرضه نماید. برای این محصولات، لازم است جهت استعلام اصالت به سامانه استعلام پروانه‌های بهداشتی مراجعه کنید.
سخن آخر
در این مقاله تلاش کردم تا شما را با روشهای مختلف استعلام اصالت محصولات دارویی و مکمل آشنا کنم و نکات مهمی را در مورد چگونگی اطمینان از سلامت و اصالت این محصولات بررسی کنم. در نهایت، توصیه من این است که همیشه از فروشگاه‌های معتبر خرید کنید و پیش از استفاده از هر محصول، از اصالت آن اطمینان حاصل نمایید. اگر سوالی در مورد استعلام اصالت کالاها دارید یا نیاز به توضیح بیشتری دارید، خوشحال می‌شوم که در قسمت نظرات با من در میان بگذارید تا پاسخ بدهم.
