سنگ کلیه یکی از کهن‌ترین مشکلات سلامت بشر است. در طب سنتی فرهنگ‌های مختلف، به تفصیل درمورد آن نوشته شده است. روش‌های تشخیص و درمان مختلفی در کتب طب سنتی برای سنگ کلیه ذکر شده و معمولا در این متون فصول جدایی به این موارد اختصاص داده شده است.
برای از بین بردن و درمان سنگ کلیه در طب سنتی روش‌های مختلفی بیان شده است. به دلیل ترس برخی از بیماران از روش‌های درمان مدرن، مطالعه این مقاله مجله سلامت مفیدطب و آشنایی با روش های درمان سنگ کلیه در طب سنتی می‌تواند بسیار مفید باشد.
در طب مدرن، روش‌های تشخیصی و درمانی مختلفی برای سنگ کلیه با انواع مختلف وجود دارد که شامل درمان‌های دارویی، استفاده از دستگاه‌های سنگ‌شکن و جراحی است.
تجربه نشان داده است که نگـرانی اغلب مردم مبتلا به سنگ کلیه نسبت به اعمـال جـراحی و عوارض و هزینه‌های آن، باعث تعلل آنها در اقدام به درمان و بروز عوارض دائمی بسیاری می‌شود از جمله آسیب مجاری ادراری، فشار خون، مشکلات قلبی و…
این موارد منجر به تمایل بسیاری از مردم به طب سنتی و مصرف مکمل جهت مدیریت سنگ کلیه و پیشگیری و درمان آن شده است.
علت تشکیل سنگ کلیه در طب ایرانی
دلیل سنگ کلیه در طب سنتی ایران، تجمع حرارت غریبه و زیاده از حد شدن ماده غلیظ و لزج در بدن است. به عنوان مثال ابن سینا علت آن را مصرف غذاهای غلیظ، شیرینی‌های لزج، میوه‌های ترش و دیر هضم و سبزیجات و میوه‌هایی می‌داند که خلط لزج تولید می‌کنند.
روش‌های مختلفی جهت پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه وجود دارد که در مقاله راه‌های جلوگیری از سنگ کلیه می‌توانید آنها را مطالعه کنید.
روش های درمان سنگ کلیه در طب سنتی
برای درمان سنگ کلیه در طب سنتی ایران در مرحله اول توصیه به اصلاح سـبک زنـدگی می‌شود، مخصوصا تصحیح تغذیه و مواد غذایی مصرفی. همچنین پزشک متخصص طب سنتی ممکن است توصیه‌های مختلفی درباره خواب، ورزش، حالات روحی و… به بیمار مبتلا به سنگ کلیه بکند.
در مرحلـه دوم درمان سنگ کلیه در طب سنتی، درصورتی که اصلاح سبک زندگی کارساز نباشد، پزشک متخصص طب سنتی داروهای گیاهی موثر در این زمینه را تجویز می‌کند.
درصورت عدم پاسخ بیمار به داروهای گیاهی، ممکن است اقدامات عملی مثل بادکش، فصد یا حجامت توسط پزشک متخصص طب سنتی انجام شود.
گیاهان دارویی که به نـام مفردات در منـابع ذکـر شده، اساسی‌ترین رکن دارویی در اشـکال مفـرد (تـک گیاه) یا مرکب (چند گیاه) در درمان سنگ کلیه در طب سنتی است. برای درمان سنگ‌های مجاری ادراری سه دسته دارو با منشاء گیاهی، معدنی و حیوانی بیان شده است.
هرچند بکارگیری و استفاده مفـردات گیـاهی در زمان‌های گذشته توسط حکما و اطبـا بـیشتـر بـر اسـاس تجربه و قیاس بـوده اسـت ولی همـان تجربیـات که در طول قرون متمادی توسط حکما و اطبای بعدی نیز مـورد استفاده قرار گرفته است، حـاکی از اثربخشی این مفردات بوده و هست. در طی سال‌های اخیر با توجـه بـه رشد و پیشرفت علوم متعدد و اختراع وسـایل و تجهیـزات متعدد آزمایـشگاهی ایـن امکـان فـراهم شده کـه خیلی از این مفردات گیاهی در محیط‌های آزمایشگاهی روی حیوانات آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گیرند.
رایج‌ترین داروهای گیاهی درمان سنگ کلیه را می‌توانید از طریق لینک زیر مشاهده کنید:
طب سنتی در درمان سنگ کلیه، استفاده از داروهایی را توصیه می‌کند کـه باعـث انحـلال سـنگ کلیـه می‌شود.
در متون طب سنتی در توضیح خاصیت این داروها، از واژه‌های «تذیب» و «یفتت» استفاده شده است. در زبان عربی، تـذیب بـه معنـای ذوب کردن و یفتت وقتی در مورد سنگ کلیه بـه کار رود، بـه معنای حل کردن و خرد کردن است.
طب سنتی برای درمان سنگ کلیه دارویی را که ترکیبی از اسارون، کرفس بری، وج، دوقو، انیسون، حب بلسـان، کتیـرا و عسل است، معرفی می‌کند و معتقد است مصـرف خـوراکی آن، هـم مدر است هم باعث حل شدن سنگ کلیه می‌شود.
مفتت به دارویی گفته می‌شود که هرگاه با ماده سفت شـده‌ای برخورد کند، آن را به اجزاء بسیار ریز تبدیل می‌کند. (همان Lithotripter در انگلیسی)
ویژگی‌های داروهای مفتت:
- کیفیت، طبیعت یا مزاج: اصولا داروها دارای دو کیفیت «گرم یا سرد» و «خشک یا تر» هستند که این چهار کیفیـت دو به دو با هم در تضاد هستند و از دو کیفیت متضـاد فقـط یکـی می‌تواند بروز کند. به عقیده ابـن سـینا داروهـای مفتت اکثـراً دارای طبیعت گرم هستند. او به خشکی یا تری آنها مسـتقیماً اشاره‌ای نمی‌کند ولی پس از بیان اسامی داروها مشخص مـی‌شود که اکثر قریب بـه اتفـاق داروهـای مفتت دارای کیفیـت خشک هستند. بوعلی معتقد است در درمان سنگ کلیه در طب سنتی نبایـد از داروهـای مفتتی استفاده نمود که دارای گرمای خیلی زیاد هستند.
- طعم: ابن سینا معتقد است اکثر داروهـای مفتت دارای طعم تلخ میباشد. او در کتاب دوم قانون به انواع طعم‌ها مـی‌پردازد که عبارتست از بی‌مزه، ترش، تلخ، شیرین، گـس، تنـد، دسم(چرب)، قابض و شور. گرچه داروهای شـور و تنـد، غالبا گرم می‌باشند، ولی در مقایسه بـا داروهـای تلـخ، تعداد داروهای مفتتی که طعم شور یا تند داشته باشند به مراتب کمتر است.
- منبع دارو در طبیعت: ابن سینا در کتاب دوم به بیان این مطلـب مـی‌پـردازد کـه داروها دارای سه منشاء اصلی هستند: معـدنی، گیاهی و حیوانی
الف- داروهای معدنی، داروهایی هستند که از زمین و معادن مختلف به دست می‌آید، مانند حجر الیهود، نمک، طلا و…
ب- داروهای گیاهی، داروهایی است که از طریق روییدنی‌های زمین به دست انسان می‌رسد. قسمت‌های مختلف یک گیاه به عنوان دارو قابل استفاده است که عبارتسـت از: بـرگ، بـذر، ریشه، شاخه، گل، میوه (و صمغ). اکثر داروهای مورد استفاده در طب سنتی، از نوع گیاهی است.
ج- داروهای حیوانی، داروهایی است کـه از قسـمت‌هـای مختلف بدن حیوانات به دست می‌آیـد. ماننـد شـیر، تخم، روغن و…
انواع داروهای مفتت:
ابن سینا معتقـد اسـت کـه داروهـای حـل‌کننـده (اعـم از معدنی، گیاهی و حیوانی) بر حسب تاثیرگذاری آن بر سنگ‌های متراکم یا غیر متراکم، سنگ‌های کلیـه یـا سـنگ‌های مثانـه دارای انواعی میباشد، که عبارتست از:
- داروهایی که فقط قادر به انحلال سنگ‌های ریزی هستند که خیلی متراکم نباشد.
- داروهایی که بر سنگ‌های کلیه موثرند ولی بر سنگ‌های مثانه بی‌تأثیرند.
- داروهایی کـه بـر سـنگ‌های کلیـه موثرنـد و بـر بعضـی از سنگ‌های مثانه نیز تأثیر می‌گذارند نه همه آنها.
- داروهایی که هم بر سنگ‌های کلیه و هم بـر سـنگ‌های مثانـه تأثیر قابل توجهی دارند.
شما می‌توانید شربت مفتت بیوفیتا (دفع‌کننده سنگ کلیه و سنگ مثانه) را که یک دارو گیاهی موثر برای درمان سنگ کلیه در طب سنتی است، از طریق سایت داروخانه آنلاین مفیدطب به صورت اینترنتی خریداری کنید:
شربت مفتت بیوفیتا حاوی میوه خارخاسک، بذر رازیانه، بذر انیسون، تخم کدو و بذر کرفس است و تأثیر بسیار خوبی در کمک به بهبود سنگ کلیه و مثانه دارد.
نحوه استفاده از داروهای مفتت
حکیمان طب سنتی معتقدند برای اثربخشی بیشتر داروهای مفتت، هنگام استفاده بهتر اسـت آن‌هـا را بـا داروهـای دیگـری همراه نمود. برای استفاده از داروهای مفتـت، لازم اسـت انـواع دیگری از داروها را با آنها ترکیب نمود که به تأثیرگذاری بهتر آنها کمک کند. این داروها عبارتند از:
- داروهای مدر: وقتی داروهای مدر با ایـن دسـته از داروهـا ترکیب شوند، پس از اثربخشی داروهـای مفتت، اجـزای حـل‌شده سنگ را با جریان ادرار قوی که ایجاد می‌کند، خارج مـی‌سازد. مانند بذر شنبلیله، دوقو، اسارون و…
- داروهای مریثـه: این‌ها داروهایی هستند که باعث کاهش سرعت حرکت داروهای مفتت در مجاری داخلی کلیه می‌گردد. ویژگی این داروها ایـن است که لزج هستند و ضمنا باعث تغییر قوام سنگ می‌شـوند. این داروها به داروهای مفتت کمک مـی‌کننـد کـه بـه شـکل کاملی اثر کرده و آنها را به اجزاء ریزی تبدیل نمایند. صـمغ‌هـا بویژه صمغ درخت گردو و صمغ بسفایج از این دسته‌اند و نیز داروهایی که هم خاصیت تسکین درد دارنـد و هـم بـه عنـوان مریثه عمل می‌کنند مانند بذر کتان و لعاب آن، جلوز، فندق، و بذر ختمی.
- داروهای منفذه (نفوذکننده): داروهایی هستند که علاوه بـر آنکه سرعت نفوذ بالایی دارند، خاصیت تنقیه (پاک‌کننـدگی) نیز دارند، مانند فلفل، دارچین.
- داروهـای قـابض: داروهـایی هسـتند کـه حالـت قـبض و نگه‌دارندگی دارند و باعث می‌شوند قوت کلیـه حفـظ شـود. مانند افشره برخی میوه‌ها (ربوب الفواکه). از این دسته می‌تـوان داروهای گیاهی زیر را نام برد: بهمن، زرنباد، سوسن خشک، بذر حسک، گل سرخ، گلنار، اذخر و صندل
جرجانی نیـز یکی از اصول درمان سنگ کلیه پس از پرهیز از عوامل تشکیل سنگ را استفاده از داروهای مفتت می‌داند. او نـام «ریزاننده سـنگ» را برای این داروها به کار برده است. جرجانی داروهای مفتـت را به چند دسته تقسیم کرده و بـرای هـر دسـته چند مثال ذکر می‌کند. دسته‌های اصلی که او نام می‌برد عبارتست از:
- سبزی‌ها مانند: کرفس، کاسنی، حسک، برگ ترب و…
- میوه‌ها مانند: خربزه، خیار، انگور سفید و…
- نوشیدنی‌ها مانند: سکنجبین
- داروهــا مانند: تخــم بادیان، افســنتین، پرسیاوشان، حجرالیهود
جمع‌بندی
به روش‌های مختلفی برای درمان سنگ کلیه در طب سنتی اشاره شده است. در این مقاله درمورد این روش‌ها و داروهای مفتت که مهم‌ترین نوع داروی طب سنتی جهت شکستن سنگ‌های کلیه است پرداخته‌ایم. همچنین دیدگاه دانشمندان طب سنتی را برای درمان سنگ کلیه بیان کرده‌ایم.
شما می‌توانید برای تهیه عصاره اورتیکا زردبند (محلول خوراکی درمان و دفع سنگ کلیه) از طریق سایت داروخانه آنلاین مفید طب (دکتر اصیلی) روی دکمه زیر کلیک کنید:
این محلول گیاهی حاوی عصاره گیاه گزنه است که علاوه بر دفع سنگ کلیه، برای کاهش التهاب و عفونت دستگاه دفع ادرار نیز بسیار مفید میباشد.
در مقاله‌ی بعدی به تفصیل درمورد محصولات گیاهی بازار دارویی ایران که در درمان سنگ کلیه در طب سنتی موثر هستند، بحث می‌کنیم.
منابع
- Hayatdavoudi PARICHEHR, et al.”RENAL INJURY, NEPHROLITHIASIS AND NIGELLA SATIVA: A MINI REVIEW.” AVICENNA JOURNAL OF PHYTOMEDICINE (AJP) 6.1 (2016): 1-8.
- منجیری محمدآزاد، اسلامی مهدی، نورس محمدرضا. معرفی مفردات دارویی موثر در سنگ کلیه در طب سنتی ایران (مروری). مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران (نامه دانشگاه). ۱۳۹۸ [cited 2021October20];29(171 ):145-157. Available from: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=479801
- کلنگی فاطمه، معماریانی زهرا، گرجی نرجس، مظفرپور سیدعلی، معینی ریحانه، ثاقبی روشنک، مجاهدی مرتضی. مروری بر گیاهان دارویی با اثر تقویت و محافظت کلیوی در منابع طب سنتی ایران. گیاهان دارویی. ۱۳۹۶ [cited 2021October20];16 (دوره چهارم)(۶۴):۲۱-۳۱.
- ilkhani R, Basiri A, Halavati N, Rostami A, Aghanouri Z. Oral lithotripters in Traditional Iranian Medicine. jiitm. 2015; 6 (1) :9-14
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
