افسردگی تقریبا ناتوان‌کننده‌ترین بیماری‌ای است که با توجه به شیوع بسیار بالای آن، شناخت روش‌های درمانی آن ضرورت بالایی پیدا می‌کند. در طب مدرن درمان اصلی شامل دارو درمانی و روان‌درمانی است و رعایت برخی موارد نیز می‌تواند ریسک ابتلا به افسردگی را کاهش دهد. هرچند در اغلب موارد، ابتلا به علائم افسردگی با توجه به نقش پررنگ ژنتیک، قابل پیش‌بینی و پیشگیری نیست. در این مقاله مجله سلامت مفیدطب سعی بر این داریم تا شما را با افسردگی در طب سنتی و نیز علائم افسردگی، علت بروز آن و راه‌های درمان آن در این طب آشنا کنیم.
انواع مالیخولیا (افسردگی در طب سنتی)
در طب سنتی، مالیخولیا نزدیک‌ترین مفهوم به افسردگی در طب امروزه است. اطبای طب سنتی مالیخولیا را به یک اعتبار به سه نوع مغزی و سیستمیک (در کل بدن) و مراقی تقسیم کرده‌اند که بسیاری از علائم نوع مغزی آن با افسردگی در طب رایج شباهت دارد. در ادامه به انواع مالیخولیا اشاره می‌کنیم.
۱. در صورتی که مالیخولیا یا همان افسردگی در طب سنتی کل بدن را درگیر کرده باشد، بیمار با سابقه مصرف غذاهای ایجادکننده سودا و با لاغری، سفتی نبض و تیرگی رنگ پوست به پزشک متخصص طب سنتی مراجعه می‌کند.
۲. درصورتی که مالیخولیا بر مغز اثر بگذارد، بیمار ممکن است سابقه بیداری، تفکر زیاد و نشستن در آفتاب را ذکر کند و سابقه مصرف غذاهایی مانند سیر، پیاز و تره بیشتر از حد تعادل داشته باشد، مبتلا به وسواس، تفکرات پیوسته و دائمی باشد که از کنترلش خارج است؛ همچنین، سر و صورت بیمار با مالیخولیای مغزی لاغر است، چشم‌ها فرورفته و معاینه نبض از دید طب ایرانی کند، سخت و صغیر است.
۳. در مالیخولیای مراقی، بیمار با شکایت از آروغ ترش زیاد و احساس درد و سوزش در معده، تنگی نفس، جمع شدن آب دهان، نفخ، افزایش گاز روده، گرسنگی زیاد و تمایل به ریزه‌خواری به پزشک متخصص طب سنتی مراجعه می‌کند.
در منابع طب ایرانی، اعتقاد بر این است که نوعاً افزایش غیرطبیعی سودای غیرطبیعی در مغز، علت بروز بیماری مالیخولیاست.
یک داروی گیاهی پیشنهادی: از مکمل‌های بدون عوارض درمان افسردگی می‌توان به قرص نروکسین اشاره کرد. قرص نروکسین تولید شده توسط شرکت دینه با استفاده از عصاره گیاه علف چای و سایر ترکیبات طبیعی موثر در بهبود شرایط روحی و عملکرد مغز، به درمان علائم افسردگی و عوارض ناشی از آن کمک می‌کند. شما می‌توانید این را از طریق لینک زیر از سایت داروخانه مفیدطب تهیه کنید:
علائم افسردگی از نظر طب سنتی
بر اساس اینکه سودای اضافی از چه خلط اولیه‌ای ایجاد شده است، علائم افسردگی در طب سنتی (مالیخولیا) به شکل زیر دسته‌بندی می‌شود:
- علائم زیادی سودای حاصل از سوختن دم: خنده، شادی، سرخی چشم‌ها، جوان بودن، سابقه تدابیر گرم‌کننده و رطوبت بخش.
- علائم زیادی سودای حاصل از سوختن سودا: هم و غم، ترس، گریه، خیالات فاسد و علاقه به تنهایی.
- علائم زیادی سودای حاصل از سوختن بلغم : کسل بودن، سردی اندام‌ها.
- علائم زیادی سودای حاصل از سوختن صفرا: فریاد، هذیان، عصبانیت زیاد، نگریستن مانند درندگان، گرمی پوست بدن در لمس، سابقه تدابیر گرم و خشک‌کننده بدن.
بنابراین می‌توان مالیخولیای مغزی را که زیادی سودای آن ناشی از سوختن سودا باشد، معادل افسردگی در تعاریف طب مدرن دانست.
شاید علاقمند باشید در مورد علائم افسردگی در طب مدرن بیشتر بدانید.
عوامل پیشگیری از افسردگی
دانشمندان طب سنتی در صدها سال پیش عوامل حفظ کننده سلامتی و پیشگیری از بیماری‌های جسمی و روانی را شناسایی کرده و آنها را سته ضروریه می‌نامیدند. که در مقالات قبلی به تفصیل درمورد آنها صحبت کردیم. (برای مطالعه بیشتر روی لینک آن بزنید)
آب و هوا
از دیدگاه طب سنتی ایران، هوایی که معتدل و صاف باشد و عنصر خارجی با آن مخلوط نشود، عامل صحت و سلامتی فرد است. در صورتیکه هوا مخلوط با گرد و غبار، بخار، دود و سایر آلاینده‌ها باشد، مضر سلامتی فرد بوده و بیماری‌های مختلفی را ایجاد خواهد کرد، از جمله بیماری‌های روانی مثل افسردگی.
در طب مدرن نیز مطالعات مختلف نشان داده‌اند که افزایش سطح برخی ذرات آلاینده در هوا یا برخی تغییرات فصلی می‌توانند باعث القای خلق افسرده شوند.
سال‌ها قبل به ارتباط اعراض نفسانی مانند غم و اندوه با فصول مختلف سال تأکید کرده‌اند. به عبارت دیگر بروز غم در فصول سرد سال شدت بیشتری داشته و افراد با مزاج سوداوی بیشتر مستعد ابتلا به غم و افسردگی در این فصول می‌باشند.
خورد و خوراک
مواد غذایی پس از طی مراحل هضم، تبدیل به اخلاط چهارگانه می‌شوند. از سوی دیگر تعادل و تناسب در عملکرد بدن نتیجه تعادل این اخلاط میباشد. بنابراین همانطور که ذکر شد، افراط در مصرف خوراکی‌ها با طبع سرد (سوداوی یا بلغمی) می‌تواند باعث افراط در غم شده و به مالیخولیا بیانجامد.
مطابق با همین اصل، خوراکی‌های که فرد مبتلا به علائم افسردگی، طبق نظر طب سنتی، نباید مصرف کند به شرح زیر است:
- گوشت گاو، سوسیس و کالباس.
- کلم، گل کلم، گوجه‌فرنگی، قارچ، نخود سبز، لوبیا سبز، بادمجان.
- میوه‌جات ترش، لیمو.
- ارزن، نخودفرنگی، عدس، باقلا.
- ماست ترش، کشک، پنیر مانده.
- کلیه ادویه‌جات تند و تیز، انواع سس، نوشیدنی آبلیمو، رب گوجه کارخانه‌ای، آبغوره، قهوه، آبمیوه ترش.
- چای پررنگ، یخ، ترشی، سرکه.
- پیتزا، عدسی، عدس پلو، غذاهای سرخ‌کرده، چیپس.
از جهتی دیگر، طب ایرانی ار رژیم‌های غذایی مختلفی برای جلوگیری از ابتلا به افسردگی یا کمک به درمان افسردگی استفاده می‌کند.
برخی از مواد خوراکی که در کمک به درمان علائم افسردگی سودمند دانسته شده‌اند:
- گوشت بره، کبوتر، مرغ محلی، کله پاچه و… .
- ساقه کرفس، ریحان، جعفری تازه، مرزه، ترخون، کنگر، چغندر، شلغم، هویج فرنگی، زردک، جوانه گندم و…
- خربزه، انگور، آلوی شیرین، قند ، توت، کشمش، انجیر، خرما، پسته، سیب با پوست، گلابی، طالبی، به، آب نارگیل، بادام شیرین و… .
- غلات و حبوبات لوبیا، کنجد، نخود، گندم، ماش و… .
- کره محلی گاوی، روغن گاو، روغن کنجد، روغن بادام شیرین و… .
- پنیر محلی تازه، خامه و… .
- هل، دارچین، زنجبیل، زعفران، ریحان (به میزان کم) و… .
- عسل، شربت زعفران، فرنی بادام، شربت شیره خرما، شربت شیره انگور، سرکه شیره، سکنجبین‌های شیرین و…
- تخم مرغ محلی، شوید پلو، زیره پلو، پلو زعفرانی، نخودآب، نان سنگک کنجدی، شیره خرما، شیره انگور، ارده، پلو شیره، انواع حلیم، مربای زردک، انواع حلوا، انواع حریره، پلو ماش، پلو خلال بادام و…
ورزش و تحرک
از دیدگاه ابن سینا اگر فردی برنامه منظمی برای انجام ورزش معتدل و درزمان مناسب داشته باشد از درمان‌های مورد نیاز برای بیماری‌های مادی و امراض مزاجی از جمله غم و افسردگی بی‌نیاز خواهد شد.
از دیدگاه طب سنتی، ریاضت (فعالیت بدنی و تن پرور نبودن) مفرح است و باعث ایجاد نشاط در فرد می‌شود. همچنین ورزش باعث تقویت تمام قوت‌ها می‌شود. برخی از حکما منشأ تمام قوای موجود در بدن را قلب دانسته و شادی را نیز با قلب مرتبط می‌دانند. قوای نفسانی که منشأ آن مغز و سیستم عصبی است نیز به وسیله ورزش تقویت شده و منجر به عملکرد بهتری در تدبیر کارها و افزایش خلق و خو و درک لذت می‌شود.
استفراغات بدن
طب سنتی معتقد است اگر اندام‌های مختلف نتوانند عمل دفع مواد زائد را به درستی انجام بدهند، باعث بروز انواع بیماری‌ها خواهند شد. مثلا اگر طحال، سودای اضافی را از خون جذب نکند سودای اضافی در اثر حرارت به بخار تبدیل شده به مغز راه می‌یابد و سبب اضطراب می‌شود.
از دیدگاه طب سنتی ایران علل روحی و روانی مانند غم از علل قطع قاعدگی است. از انواع مهم احتباس، یبوست است که شیوع نسبتاً گسترده‌ای دارد. درمان یبوست در بیمارانی که به همراه یبوست افسردگی و اضطراب نیز دارند، منجر به بهبود افسردگی و اضطراب و بهبود کیفیت زندگی در این بیماران می‌شود.
یک داروی گیاهی پیشنهادی: یکی از محصولات داروخانه اینترنتی مفیدطب جهت بهبود افسردگی، قطره گل سرخ است که نشاط آور و ضد استرس بوده و باعث بهبود خواب نیز می‌شود:
از دیدگاه طب سنتی جماع معتدل باعث دفع غم شده و نقش مهمی در ایجاد فرح در فرد دارد. همچنین جماع معتدل موجب انتعاش (فعال شدن) حرارت غریزی بوده و برای اکثر بیماری‌های سوداوی و بلغمی مفید است، از جمله مالیخولیا.
خواب و بیداری
از دیدگاه طب سنتی ایران، خواب باعث سلامتی اعصاب و خصوصاً مغز شده و بی‌خوابی منجر به ضعف سیستم عصبی می‌شود. بنابراین هر عاملی که باعث ایجاد اختلال در خواب شود، می‌تواند منجر به بروز اختلات عصبی از جمله افسردگی شود.
تاثیر اعراض نفسانی (حالات عاطفی و روانی)
تأثیر اعراض نفسانی در بدن از تأثیر غذاها، آشامیدنی‌ها، داروها، خواب، بیداری، حرکت و سکون بیشتر است زیرا این اعراض فوری و به سرعت حال فرد را تغییر می‌دهند.
اعراض نفسانی مانند اندوه، ترس و مانند این‌ها، اندام‌ها، خلط‌ها و روح‌ها را سرد می‌کنند اما خشم و واکنشی که در حد اعتدال است برای بیشتر مزاج‌ها سودمند است به ویژه افرادی که سرد مزاجند و کمتر ورزش می‌کنند.
بنابراین با توجه به این که مالیخولیا منشا سردی دارد، پس اینکه فرد در معرض اندیشه‌ها و محیط‌های مناسب قرار بگیرد، می‌تواند در درمان علائم افسردگی کمک‌کننده باشد.
شما می‌توانید برای تهیه قطره هایپیران (مکمل ضد افسردگی) از طریق سایت داروخانه دکتر اصیلی روی دکمه زیر کلیک کنید:
این محصول گیاهی در درمان علائم افسردگی به ویژه افسردگی‌های دوران کهولت موثر شناخته شده است.
لازم به تاکید است در مواردی که فرد مبتلا به افسردگی است، باید برخورد مشابه با بیماری‌های دیگر باشد و در اسرع وقت به درمان زیر نظر روان‌پزشک، متخصص طب سنتی یا روان‌درمانگر اقدام شود.
جمع‌بندی
همانطور که گفته شد مالیخولیا یا همان افسردگی در طب سنتی، عوامل ایجادکننده مختلفی دارد که شناخت آنها به پیشگیری از این بیماری کمک می‌کند. همچنین مواردی در طب سنتی اشاره شده که با رعایت آنها می‌توان تا حد زیادی به بهبود افسردگی کمک کرد.
شما می‌توانید برای تهیه انواع محصولات گیاهی، مولتی ویتامین و مکمل، محصولات آرایشی و بهداشتی و… به داروخانه آنلاین مفیدطب مراجعه نمایید. و نیز سوالات و نظرات خود را در صفحه محصولات ثبت کنید تا متخصصین داروساز ما به آنها پاسخ دهند. همچنین می‌توانید از طریق لینک زیر داروهای گیاهی ضد افسردگی و شادی آور مورد تایید غذا و دارو را مشاهده و تهیه فرمایید:
منابع:
- Yavari M, Mazaheri M. Management of Depression based on Integrated Medicine Viewpoint. J Res Behav Sci 2017; 15(3): 378-85
- اعرج خداییس. م., غفاریف., عمادیف., عمارتکارا., علیجانیهاف., نوربالاا., & ناصریم. (۲۰۱۷). سبک زندگی سالم در پیشگیری و درمان افسردگی از دیدگاه طب سنتی ایران. مجله تاریخ پزشکی, ۹(۳۰), ۱۶۹-۱۹۲. https://doi.org/10.22037/mhj.v9i30.17416
- Yousofpour, M. M. Esfahani, M. Kamalinejad, J. Shams, (2016). The historical process causes and types of melancholia in Persian medicine and Compared with depression in conventional medical, Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine, ۷(۳), ۳۱۷-۳۲۵. magiran.com/p1635259
- فریدپاک ا. و همکاران، (۱۳۹۴)، مروری بر پیش گیری و درمان بیماری های روانی از دیدگاه طب سنتی ایران، کنگره بین المللی طب مکمل و جایگزین.
- رضایی ح، عرب آ.، (۱۳۹۵)، جایگاه افسردگی در طب سنتی ایران، کنره پیشگامان پیشرفت.
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
