خار مریم که در زبان فارسی به نام مارتیغال هم معروف است، شناخته شده‌ترین گیاه در درمان بیماری‌های کبد است، به نحوی که به آن خار مقدس گفته می‌شود. ریشه، ساقه، شاخه‌ها، برگ‌ها و دانه‌ها و روغن خار مریم قرن‌ها است که به عنوان یک داروی طبیعی برای مشکلات پوستی، بیماری‌های کبد و مجاری صفراوی استفاده می‌شود.
تا کنون تحقیقات فراوانی خاصیت اعجاب انگیز این گیاه را در درمان بیماری‌هایی مانند نارسایی کبد، کبد چرب، دیابت، بیماری‌های خونی و هپاتیت به اثبات رسانده‌اند. علاوه بر آن فواید فراوان دیگری مانند کاهش قند خون، کاهش چربی خون، تقویت سیستم‌ایمنی بدن، پایین آوردن کلسترول و تری گلیسیرید خون، درمان آسم، مبارزه با آلزایمر و جلوگیری از پوکی استخوان برای آن ذکر شده است. در این مقاله از داروخانه مفید طب با خواص بی‌نظیر درمانی خار مریم بیشتر آشنا خواهیم شد.
در ادامه می‌خوانید:
خار مریم ؛ دارویی گیاهی با طبع گرم
خار مریم از جمله گیاهان دارویی زیبا و از تیره کاسنی است. هر سال یک بار و در برخی از انواع آن، هر دو سال یک بار به صورت خودرو در دشت‌ها و مراتع روئیده و زیبایی آن چشم هر بیننده‌ای را نوازش می‌کند. عمده مناطق رویش این گیاه، علاوه بر کشورهای انگلیس، آمریکا، نیوزلند و استرالیا، کشور عزیزمان ایران است. امروزه مزارع مصنوعی این گیاه نیز در سرتاسر دنیا به منظور مصارف دارویی احداث گردیده است.
خار مریم در طب سنتی ایران با عنوان «حرشف بری» و «عکوب» شناخته شده که دارای طبعی گرم بوده و به عنوان ماده‌ای سم‌زدا، پاک‌کننده بدن، نرم‌کننده کبد و تقویت کننده صفرا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خواص خار مریم از پوست تا سم زدایی کبد
در ادامه به ۷ خاصیت اثبات شده علمی برای گیاه خار مریم اشاره خواهیم شد:
۱- خار مریم و محافظت از کبد
خار مریم عموما در مجامع پزشکی به واسطه خاصیت محافظت کننده از کبد شناخته می‌شود. این گیاه به طور مرتب به افرادی که دارای بیماری کبد چرب غیر الکلی، هپاتیت و حتی سرطان کبد هستند، به عنوان یک درمان مکمل توصیه می‌شود. این گیاه همچنین به عنوان محافظ کبد در برابر سموم کشنده‌ای همچون آماتوکسین مورد تجویز پزشکان قرار می‌گیرد و نوعی کپسول کبد چرب به شمار می‌رود.
ماده فعال در این گیاه، سیلیمارین نام دارد که حاوی مجموعه‌ای از فلاونوئیدهای مفید برای کبد است. این ماده با کاهش تولید رادیکال‌های آزاد، به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل کرده و باعث سم زدایی از بدن می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از کپسول خار مریم در بیماران کبدی، موجب بهبود عملکر کبد و کاهش التهاب آن می‌شود. هرچند تحقیقات، خاصیت درمانی گیاه دارویی را به عنوان یک درمان مکمل برای بیماری‌های کبد به رسمیت شناخته‌اند، اما تا کنون نقش آن در جلوگیری از بیماری کبد اثبات نشده است. به خصوص اگر افراد سبک زندگی ناسالمی را انتخاب کرده باشند.
۲- خواص خار مریم در جلوگیری از آلزایمر
خار مریم به مدت بیش از دو هزار سال است که به عنوان درمانی سنتی برای بیماری‌های اعصاب مانند آلزایمر و پارکینسون مورد استفاده قرار گرفته است. خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدان آن موجب حمایت از نورون‌های مغزی گردیده و در نتیجه می‌تواند از کاهش عملکرد مغز در اثر افزایش سن جلوگیری کند. در مطالعات آزمایشگاهی ثابت گردیده که سیلیمارین موجود در این گیاه، از وارد آمدن آسیب‌های مغزی و زوال عقل جلوگیری می‌کند. این آزمایش همچنین نشان داده که کپسول‌های حاوی عصاره خار مریم منجر به کاهش پلاک‌های آمیلوئید در افراد مبتلا به آلزایمر می‌گردد.
۳- خاصیت خار مریم در محافظت از استخوان‌ها
بیماری پوکی استخوان در اثر تحلیل تدریجی بافت استخوان ایجاد شده و باعث ضعف استخوان می‌شود، به نحوی که با کوچک‌ترین ضربه یا سقوط می‌شکند. در آزمایشات متعددی نشان داده شده که گیاه خارمریم باعث تحریک کانی سازی استخوان شده و بافت استخوان را تقویت می‌کند. در نتیجه محققان این گیاه را به عنوان درمانی برای پوکی استخوان به ویژه در زنان یائسه پیشنهاد می‌کنند.
۴- خار مریم و کمک به بهبود سرطان
اثرات آنتی اکسیدانی سیلیمارین موجود در خارمریم، ضد سرطان بوده و برای افرادی که دوره درمان سرطان را می‌گذرانند، مفید است. تحقیقات نشان داده است که این گیاه در کاهش عوارض شیمی درمانی موثر بوده و همچنین موجب اثربخشی بهتر فرایند شیمی درمانی در از بین بردن سلول‌های سرطانی می‌شود.
۵- تقویت تولید شیر مادر با سیلیمارین
یکی دیگر از اثرات خار مریم، افزایش تولید شیر در مادران شیرده است. این گیاه با تحریک هورمون پرولاکتین، منجر به افزایش تولید شیر در بدن مادر می‌شود. یک مطالعه نشان داده مادرانی که به مدت ۶۰ روز از سیلیمارین موجود در خار مریم استفاده کرده‌اند، تولید شیر بیشتری نسبت به سایر مادران داشته‌اند.
۶- کمک به درمان آکنه
آکنه نوعی بیماری التهابی مزمن پوستی است. این بیماری اگر چه خطرناک نیست، اما موجب عدم اعتماد به نفس و گاه منجر به ایجاد زخم بر روی پوست می‌شود. خار مریم به علت اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی، یک مکمل مفید برای درمان آکنه به شمار می‌رود.
مطالعات جدید نشان داده افرادی که به مدت ۸ هفته از سلیمارین موجود در خار مریم استفاده کرده‌اند، ۵۳ درصد شاهد کاهش ضایعات آکنه بوده‌اند.
۷- خار مریم و کاهش قند خون
گیاه خار مریم می‌تواند به عنوان نوعی درمان مکمل، برای درمان و مدیریت بیماری دیابت نوع دو به شمار رود. محققان اعلام می‌کنند که ترکیبات موجود در خارمریم، با کمک به بهبود حساسیت بدن به انسولین و همچنین کاهش قند خون، مشابه برخی از داروهای دیابتی عمل می‌کند.
مطالعه‌ای که اخیرا انجام شده نشان می‌دهد افرادی که به طور مرتب سیلیمارین مصرف می‌کنند، شاهد کاهش قابل توجهی در میزان قند خون ناشتا در آزمایش کنترل قند خون بوده‌اند. علاوه بر این، خاصیت ضد اکسیدانی و ضد التهابی خار مریم می‌تواند عوارض دیابت مانند بیماری‌های کلیوی را کاهش دهد.
موارد منع مصرف خار مریم
خار مریم هنگامی که به صورت خوراکی مورد استفاده قرار گیرد، اصولا بی خطر تلقی می‌شود. در حقیقت مطالعاتی که در مورد مصرف دوزهای بالای این گیاه در مدت طولانی انجام شده، فقط حدود یک درصد عوارض جانبی را برای افراد ایجاد کرده است. این عوارض عموما به صورت اختلالات روده‌ای همچون اسهال، حالت تهوع و یا نفخ خود را نشان داده‌اند.
به افراد زیر توصیه شده که هنگام مصرف خار مریم احتیاط کنند و نظر پزشک را در خصوص مصرف آن جویا شوند:
۱- زنان باردار
با توجه به اینکه هیچ مطالعه‌ای ایمنی استفاده این گیاه در زنان باردار را به اثبات نرسانده است، معمولا به آن‌ها توصیه می‌شود که از مصرف خار مریم خودداری کنند.
۲- افرادی که به خارمریم حساسیت دارند
افرادی که به گیاهان خانواده خار مریم (Asteraceae/Compositae family) حساسیت دارند، ممکن است شاهد واکنش‌های آلرژیک باشند.
۳- افراد دیابتی
خاصیت کاهش دهندگی قند خون در خارمریم ممکن است افراد دیابتی را در معرض پایین بودن شدید قند خون قرار دهد. لذا استفاده از این گیاه و محصولات مشتق شده از آن در افراد مبتلا به دیابت باید با تشخیص و تجویز پزشک معالج باشد.
۴- افراد دارای شرایط خاص
با توجه به اینکه خارمریم می‌تواند دارای اثرات استروژنی در بدن شود، باید در بیماری‌هایی که حساس به هورمون است مانند برخی انواع سرطان پستان، با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شود.
بهترین نحوه مصرف خار مریم
همانطور که در اول مقاله اشاره کردیم، ریشه، ساقه، برگ‌ها و دانه‌های گیاه خار مریم خاصیت دارویی دارد. این گیاه به روش‌های مختلفی مانند جوشانده، عصاره، چای، پودر و کپسول‌های گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بهترین شیوه استفاده آن، کپسول‌های گیاهی است که تحت نظارت و با مقدار مناسبی در هر کپسول تهیه شده‌اند.
سخن آخر
داروخانه آنلاین مفید طب، قرص لیورگل که سرشار از عصاره خارمریم است را برای بهر‌مندی از خواص بی‌نظیر این گیاه پیشنهاد می‌دهد. قرص گیاهی لیورگل شرکت گل دارو، حاوی مقادیر فراوانی سیلیمارین است و به کنترل و کاهش قند و چربی خون کمک کرده و در درمان دیابت و کبد چرب به عنوان یک درمان مکمل به کار می‌رود.
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت مجله مفیدطب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتیکه مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
