همه چیز درباره مصرف تستوسترون داروخانه ای در بدنسازی | فواید و عوارض

در بین بدنسازان و در دنیای فیتنس، افزایش حجم عضلات و بهبود عملکرد ورزشی از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی ورزشکاران برای دستیابی به این اهداف به دنبال استفاده از تستوسترون داروخانه ای در بدنسازی هستند که به عنوان یکی از «استروئیدهای آنابولیک آندروژنیک» به‌شمار می‌رود. تستوسترون، که به آن هورمون جنسی مردانه نیز گفته می‌شود، نقش بسیار مهمی در توسعه ویژگی‌های مردانه و ساخت عضلات دارد. اما استفاده از تستوسترون داروخانه ای در بدنسازی و ورزش به عنوان یک موضوع بحث‌برانگیز باقی مانده است. در این مقاله از مجله سلامت داروخانه آنلاین مفیدطب به بررسی نحوۀ اثرگذاری تستوسترون بر بدن از منظر بدنسازی، کاربردها، عوارض و شیوه‌های مصرف آن می‌پردازیم تا درک بهتری از این هورمون و تأثیرات آن در ورزش و بدنسازی به دست آورید. با ما همراه باشید.

تستوسترون چیست؟

قبل از پرداختن به تاثیرات تستوسترون در بدنسازی، ابتدا به طور خلاصه بررسی می‌کنیم که این ماده دقیقا چیست. تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است که به داشتن تأثیرات آندروژنیک و آنابولیک خود شناخته می‌شود.

اصطلاح آنابولیک به معنای ساخت و تقویت بافت‌های بدن، به‌ویژه عضلات است و آندروژنیک به معنای تأثیر بر هورمون‌های جنسی مردانه (آندروژن‌ها) مانند تستوسترون است.

تستوسترون اصلی‌ترین آندروژن است و هم در مردان و هم در زنان ترشح می‌شود. البته سطح آن به طور طبیعی در مردان بسیار بیشتر از زنان است. تأثیر این هورمون نیز در مردان به‌مراتب برجسته‌تر است و به عنوان نیروی محرک بسیاری از ویژگی‌های مردانه شناخته می‌شود.

این هورمون نقش بسیار مهمی در توسعه ویژگی‌های مردانه ایفا می‌کند، از جمله رشد عضلات، افزایش حجم استخوان‌ها، بم شدن صدا و رشد موهای صورت و بدن.

در کنار نقش‌های بیولوژیکی، تستوسترون از اهمیت پزشکی نیز برخوردار است. به همین دلیل، در این شرایط به این هورمون به‌عنوان یک دارو نگاه می‌شود. تستوسترونی که به‌عنوان دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد، توسط بسیاری از افراد با عنوان «تستوسترون داروخانه ای» شناخته می‌شود.

تستوسترون داروخانه ای چیست؟

داروهای تستوسترون داروخانه ای در واقع همان استروئیدهای آنابولیک-آندروژنیک (AAS) است. این استروئیدها نسخه‌های مصنوعی از هورمون اصلی مردانه یعنی تستوسترون هستند که هم برای اهداف پزشکی و هم به طور غیرقانونی در شرایطی مانند بدنسازی استفاده می‌شوند. به این داروها اغلب «استروئید آنابولیک» هم گفته می‌شود، اما اصطلاح دقیق‌تر آن‌ها همان «استروئید آنابولیک-آندروژنیک» است.

پزشکان عمدتاً این استروئیدها را برای درمان موارد زیر تجویز می‌کنند:

• هیپوگنادیسم اولیه در مردان (هیپوگنادیسم به معنای کاهش فعالیت عملکردی غدد جنسی (بیضه‌ها یا تخمدان‌ها) است.)
• هیپوگنادیسم هیپوگنادوتروپیک (ناشی از مشکلات هیپوفیز یا هیپوتالاموس)
• تأخیر در بلوغ در پسران
• کمبود گنادوتروپین و هورمون لوتئینه‌کننده (LH)
• برخی از انواع سرطان سینه در زنان
• اندومتریوز
• پوکی استخوان

علاوه بر این، این داروها در درمان برخی مشکلات دیگر نیز استفاده می‌شوند، از جمله تحریک رشد عضلات در بیماران مبتلا به سرطان یا ایدز، تحریک مغز استخوان در افراد مبتلا به لوسمی، و تحریک اشتها و رشد در برخی افراد.

تستوسترون داروخانه ای در بدنسازی و فیتنس

مواردی که ذکر کردیم، کاربردهای پزشکی و مجاز داروهای تستوسترون برای افراد مبتلا به بیماری یا عدم تعادل هورمونی بودند. اما همانطور که اشاره کردیم، در دنیای ورزش و به‌ویژه بدنسازی، استفادۀ غیرقانونی از این داروها نیز بسیار رایج است.

بسیاری از ورزشکاران و بدنسازان برای بهبود عملکرد و یا تغییر ظاهر بدن، به این داروها روی می‌آورند. از استرهای تستوسترون (مانند انانتات یا سیپیونات) و استروئیدهای آنابولیک مصنوعی دیگر (مانند ناندرولون) در دوزهای بالاتر برای افزایش حجم عضلات و قدرت استفاده می‌کنند. در بخش بعدی درباره این انواع، بیشتر توضیح می‌دهیم.

استروئیدهای آنابولیک رایج‌ترین داروهای بهبود عملکرد و ظاهر (APEDs) هستند و سوءاستفاده از این داروها نیز به‌طور گسترده‌ای صورت می‌گیرد. تخمین زده می‌شود که بین ۳ تا ۴ میلیون نفر در ایالات متحده از استروئیدهای آنابولیک برای مقاصد غیرپزشکی استفاده می‌کنند.

در همین راستا، بسیاری از افرادی که می‌پرسند «تستوسترون چیست؟» به دنبال درک تأثیرات و کاربرد تستوسترون در بدنسازی هستند. به این خاطر که استفاده از هورمون و آمپول بدنسازی (به اصطلاح محاوره) در دنیای بدنسازی و فیتنس یکی از مسائل رایج مورد بحث است. بنابراین در ادامۀ این مطلب پس از معرفی پرکاربردترین داروهای تستوسترون داروخانه ای به مکانیسم اثر، فواید و عوارض مصرف تستوسترون داروخانه ای در بدنسازی می‌پردازیم.

انواع تستوسترون در داروخانه

تمامی انواع تستوسترون که در بخش اول ذکر می‌شود، فرم‌های مصنوعی تستوسترون هستند. این ترکیبات، مولکول‌های تستوسترون با اتصالات استر (نوعی ترکیب شیمیایی) هستند که سرعت آزاد شدن تستوسترون به جریان خون را کنترل می‌کنند. پس از اینکه استر در بدن حذف می‌شود، این مولکول‌ها دقیقاً مانند تستوسترون طبیعی عمل می‌کنند، اما به دلیل ساختار تغییر یافتۀ آن‌ها برای جذبِ با تأخیر، به عنوان فرم‌های مصنوعی شناخته می‌شوند.

دسته دوم از ترکیباتی که در اینجا مورد بحث قرار می‌گیرند نیز مانند دسته اول، استروئیدهای آنابولیک-آندروژنیک مصنوعی (AAS) هستند. این موارد، نسخه‌های شیمیایی اصلاح‌شده از تستوسترون یا مشتقات آن هستند که برای تقویت اثرات آنابولیک (رشد عضلانی) طراحی شده‌اند، در حالی که اثرات آندروژنیک (توسعه ویژگی‌های مردانه) آن‌ها را کاهش داده یا تغییر می‌دهند. برخلاف تستوسترون طبیعی، این ترکیبات، با هورمونی که بدن تولید می‌کند یکسان نیستند، اما همچنان روی گیرنده‌های یکسانی اثر می‌گذارند و از این طریق رشد عضلات و دیگر اثرات مرتبط را تحریک کنند.

به طور کلی، در دسته اول یعنی استرهای تستوسترون، نسبت آندروژنیک به آنابولیک، ۱:۱ (یک به یک) است. اما در استروئیدهای آنابولیک غیر تستوسترونی مثل ناندرولون، این نسبت کمتر است (در ناندرولون، این نسبت ۳۷:۱۲۵ است)؛ به عبارتی اثر آندروژنیک در این داروها نسبت به اثر آنابولیک آن‌ها پایین‌تر است و برای خواص آنابولیک جهت ساخت عضله، بهینه‌تر شده‌اند.

۱. استرهای تستوسترون داروخانه ای

این دسته شامل فرم‌های مختلف تستوسترون است که به یک استر متصل شده‌اند تا زمان ماندگاری و جذب آن‌ها در بدن را کنترل کنند. استرهای تستوسترون همگی به نوعی مشابه تستوسترون طبیعی بدن عمل می‌کنند. این استرها معمولاً برای مقاصد پزشکی مانند درمان کمبود تستوسترون و نیز جهت اهداف ورزشی و بدنسازی استفاده می‌شوند.

نمونه‌هایی از استرهای تستوسترون:

• تستوسترون انانتات (Testosterone Enanthate)
• تستوسترون سیپیونات (Testosterone Cypionate)
• تستوسترون پروپیونات (Testosterone Propionate)
• تستوسترون دکانوات (Testosterone Decanoate)
• تستوسترون آندکانوات (Testosterone Undecanoate)

رایج‌ترین تستوسترون داروخانه ای در ایران تستوسترون انانتات است که در دوزهای مختلف با تجویز پزشک به فروش می‌رسد. اما موارد دیگر اغلب موجود نیستند.

۲. استروئیدهای آنابولیک غیرتستوسترونی در داروخانه

همانطور که در ابتدای این بخش اشاره کردیم، این دسته شامل ترکیباتی است که از نظر ساختار شیمیایی به تستوسترون شبیه هستند اما طوری طراحی شده‌اند که خواص آنابولیک بیشتری (برای افزایش عضله‌سازی) و خواص آندروژنیک کمتری (برای کاهش اثرات جنسی مردانه) داشته باشند.

این داروها، به دلیل داشتن عوارض جانبی شدید، تنها در دوزهای محدود و با تجویز پزشک استفاده می‌شوند. در حالی که کاربردهای بدنسازی و ورزشی آن‌ها بیشتر برای تقویت عضله سازی و بهبود عملکرد ورزشی است، مصارف پزشکی آن‌ها عمدتاً برای درمان بیماری‌های تحلیل عضلانی و کم‌خونی متمرکز است.

نمونه‌هایی از استروئیدهای آنابولیک مصنوعی و نام برندهای معروف تولید کنندۀ آن‌ها:

• ناندرولون (Nandrolone) – به عنوان دکا دورابولین شناخته می‌شود. در این نوع، فرم‌‌های ناندرولون دکانوات و ناندرولون فنیل‌ روپیونات متداول هستند.
• اکسی‌متولون (Oxymetholone) – به نام آنادرول (Anadrol) نیز شناخته می‌شود.
• اکساندرولون (Oxandrolone) – به نام آناوار (Anavar) نیز شناخته می‌شود.
• دیانابول (Methandienone) یا مِتان‌دی‌انون – به نام دی‌بول نیز شناخته می‌شود.
• ترنبولون (Trenbolone)
• بولدنون (Boldenone) – به عنوان Equipoise شناخته می‌شود.
• استنازولول (Stanozolol) – به نام وینسترول (Winstrol) نیز شناخته می‌شود.

مواردی مثل ناندرولون دکانوات، ناندرولون فنیل پروپیونات، اکساندرولون، متیل تستوسترون و اکسی متولون به صورت داروخانه ای در ایران با تجویز پزشک به فروش می‌رسند. اما به عنوان نمونه دیانابول موجود نیست.

مکانیسم اثر تستوسترون داروخانه ای در بدنسازی

به طور دقیق‌تر، تستوسترون از راه‌های زیر در رشد عضلات و بدنسازی موثر است:

1. سنتز پروتئین: تستوسترون و استروئیدهای آنابولیک-آندروژنیک با اتصال به گیرنده‌های آندروژنی در سلول‌های عضلانی، سنتز پروتئین را افزایش می‌دهند که منجر به رشد عضلات می‌شود.
2. حفظ نیتروژن: حفظ نیتروژن معیاری از حالت آنابولیک عضلات است. استروئیدهای آنابولیک-آندروژنیک تعادل نیتروژن را ارتقا می‌دهند و به عضلات کمک می‌کنند نیتروژن بیشتری را که جزء ضروری اسیدهای آمینه (بلوک‌های سازنده پروتئین) است، نگه دارند.
3. تولید گلبول‌های قرمز خون: تستوسترون و برخی از استروئیدهای آنابولیک با افزایش سطح اریتروپویتین، تولید گلبول‌های قرمز خون (اریتروپوئز) را تحریک می‌کنند.
4. کاهش چربی: استروئیدهای آنابولیک-آندروژنیک می‌توانند به‌طور غیرمستقیم با افزایش توده عضلانی بدون چربی (که نرخ متابولیسم پایه را افزایش می‌دهد) و ارتقای لیپولیز (فرآیند تجزیه چربی) به کاهش چربی کمک کنند. تستوسترون همچنین بر توزیع چربی بدن تأثیر می‌گذارد.

عوارض تستوسترون در بدنسازی

عوارض ناشی از مصرف استروئیدهای آنابولیک (AAS) به عواملی مانند نوع محصول، سن و جنسیت کاربر، میزان مصرف و مدت زمان استفاده بستگی دارد.

استروئیدهای آنابولیک که به‌طور قانونی و با دوز طبیعی تجویز می‌شوند ممکن است عوارض جانبی زیر را داشته باشند:

• آکنه
• احتباس مایعات
• دشواری یا درد در هنگام ادرار
• بزرگ شدن سینه‌های مردان (ژنیکوماستی)
• افزایش تعداد گلبول‌های قرمز
• کاهش سطح کلسترول خوب (HDL) و افزایش سطح کلسترول بد (LDL)
• رشد یا ریزش مو 
• کاهش تعداد اسپرم و ناباروری
• تغییرات در میل جنسی

مصرف کنندگان تستوسترون باید به جلسات پیگیری و آزمایش‌های دوره‌ای خون برای بررسی عوارض ناخواسته مراجعه کنند.

مصرف غیرپزشکی استروئیدها ممکن است دوزهایی ۱۰ تا ۱۰۰ برابر بیشتر از دوزهای تجویز شده برای مقاصد پزشکی باشد.

استفادۀ نادرست از استروئیدها می‌تواند منجر به افزایش خطر در موارد زیر شود:

• مشکلات قلبی عروقی
• مرگ ناگهانی قلبی و حمله قلبی
• مشکلات کبدی از جمله تومورها و سایر آسیب‌ها
• پارگی تاندون به دلیل تخریب کلاژن
• پوکی استخوان و از دست دادن تودۀ استخوانی؛ زیرا مصرف استروئید بر متابولیسم کلسیم و ویتامین D تأثیر می‌گذارد.

عوارض تستوسترون برای بدنسازی در نوجوانان

در نوجوانان، مصرف استروئیدها می‌تواند منجر به توقف دائمی رشد شود.

عوارض تستوسترون برای بدنسازی در مردان

در مردان، عوارض زیر ممکن است رخ دهد:

• کوچک شدن بیضه‌ها
• ناباروری
• بزرگ شدن سینه‌ها

عوارض تستوسترون برای بدنسازی در زنان

در زنان، با مصرف تستوسترون در بدنسازی (و مصارف غیر پزشکی با دوز بالا) ممکن است عوارض زیر مشاهده شود:

• تغییرات در چرخه قاعدگی
• بم شدن صدا
• بزرگ شدن کلیتوریس
• افزایش موی صورت و بدن
• کوچک شدن سینه‌ها
• افزایش میل جنسی

برخی از این تغییرات ممکن است حتی پس از قطع مصرف نیز دائمی باشند.

عوارض دیگر مصرف غیرپزشکی تستوسترون داروخانه ای

خطرات دیگری نیز شامل موارد زیر است:

• آسیب به کبد
• پرخاشگری و احساس خصومت
• اختلالات خلقی و اضطراب
• رفتارهای بی‌پروا
• وابستگی روانی و اعتیاد

افرادی که پس از مصرف طولانی مدت استروئیدها ناگهان مصرف را متوقف می‌کنند ممکن است دچار علائم ترک از جمله افسردگی شدید شوند.

دیگر خطرات سلامتی مصرف تستوسترون در بدنسازی

علاوه بر عوارض جانبی، در مصرف تستوسترون خطرات سلامتی دیگری نیز وجود دارد:

استفاده از سوزن‌های مشترک برای تزریق استروئیدها می‌تواند خطر انتقال یا ابتلا به بیماری‌های خونی مانند هپاتیت یا HIV را افزایش دهد.

استفاده از محصولات بدون مجوز ممکن است خطر مسمومیت را به همراه داشته باشد.

مصرف طولانی‌مدت استروئیدها می‌تواند باعث ایجاد علائم روانی شود، از جمله:

• نوسانات خلقی شدید
• پارانویا و توهم
• قضاوت نادرست
• احساس شکست ناپذیری
• مانیا و خشم، که به آن «خشم استروئیدی» (roid rage) نیز گفته می‌شود و ممکن است به خشونت منجر شود.

این اثرات شدید و ناخواسته ممکن است افرادی را تحت تأثیر قرار دهد که از قبل به این نوع رفتارها تمایل دارند.

استفاده طولانی‌مدت و بدون نظارت از استروئیدهای آنابولیک می‌تواند بر برخی از مسیرهای مغزی و مواد شیمیایی که توسط داروهای دیگر مانند مواد افیونی (opiates) تحت تأثیر قرار می‌گیرند، تأثیر بگذارد. این امر می‌تواند منجر به وابستگی و احتمالاً اعتیاد شود.

علائم ترک استروئیدهای آنابولیک-آندروژنیک

سوءمصرف استروئیدها می‌تواند باعث شود که وقتی فرد مصرف آن‌ها را متوقف می‌کند، به علائم ترک بینجامد. علائم ترک شامل موارد زیر است:

• خستگی
• بی‌قراری
• نوسانات خلقی
• افسردگی
• بی‌خوابی
• کاهش میل جنسی
• هوس برای مصرف

اولین قدم برای درمان سوءمصرف استروئیدهای آنابولیک، قطع مصرف و کمک گرفتن از پزشک برای رسیدگی به علائم روانی یا جسمی احتمالی است. مراکز درمان اعتیاد یا مشاور می‌توانند کمک‌کننده باشند.

نحوه مصرف تستوسترون داروخانه ای در بدنسازی

برخی از استروئیدهای آنابولیک به‌صورت خوراکی مصرف می‌شوند، بعضی دیگر به‌صورت عضلانی تزریق می‌شوند و نوع دیگری به فرم ژل یا کرمی است که روی پوست استفاده می‌شوند.

بسیاری از کاربران با مصرف خوراکی تستوسترون داروخانه ای شروع می‌کنند و سپس به سراغ فرم‌های تزریقی می‌روند، زیرا فرم‌های تزریقی آسیب کمتری به کبد وارد می‌کنند.‌

با این حال، استروئیدهای خوراکی سریع‌تر از بدن دفع می‌شوند و اغلب به‌خاطر این ویژگی، برای افرادی که نگران تست‌های دوپینگ هستند، محبوب‌ترند.

همانطور که در بخش قبل اشاره کردیم، دوزهای مصرف‌شده توسط افرادی که از این مواد در بدنسازی و ورزش استفاده می‌کنند، می‌تواند ۱۰ تا ۱۰۰ برابر بیشتر از دوزهایی باشد که برای درمان‌های پزشکی استفاده می‌شود.

استفاده مداوم از استروئیدهای آنابولیک ممکن است منجر به مشکلاتی مانند تحمل شود. حتی ممکن است باعث شود بدن تولید طبیعی تستوسترون خود را متوقف کند.

در همین راستا، با وجود این که برخی افراد به طور مداوم از استروئیدهای آنابولیک استفاده می‌کنند، بعضی دیگر سعی می‌کنند از طریق روش‌های مختلف عوارض جانبی احتمالی آن‌ها را به حداقل برسانند.

• چرخه‌ای (Cycling): فرد استروئیدها را در دوره‌های ۶ تا ۱۲ هفته‌ای مصرف می‌کند و سپس ۴ هفته تا چند ماه مصرف را متوقف می‌کند.
• انباشتن (Stacking): مصرف کنندگان چندین نوع مختلف از استروئیدها یا مکمل‌های دیگر را با هم ترکیب می‌کنند تا اثرات استروئیدها را به حداکثر برسانند.
• هرمی (Pyramiding): برخی مصرف کنندگان دوز را به‌تدریج افزایش می‌دهند تا به یک اوج برسند، سپس مقدار مصرف را کاهش می‌دهند.

با این حال، هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد این روش‌ها خطرات را کاهش می‌دهند.

همچنین، مصرف داروهای مختلف به عنوان مکمل درمانی برای کاهش اثرات جانبی منفی این داروها انجام می‌شود؛ مثلا، مصرف تستوسترون در کنار ترکیباتی مثل ناندرولون. از آنجایی که هنگام استفاده از ترکیباتی مانند ناندرولون یا ترنبولون، تولید طبیعی تستوسترون در بدن به‌طور قابل‌توجهی سرکوب می‌شود، این سرکوب می‌تواند عوارضی مانند اختلالات جنسی، کاهش میل جنسی و مشکلات نعوظ را تشدید کند. این مشکلات عمدتاً به‌دلیل کاهش سطح تستوسترون اتفاق می‌افتند. با افزودن تستوسترون خارجی (تستوسترون تزریقی یا خوراکی) به دوره، برخی از مصرف کنندگان تلاش می‌کنند سطح پایه تستوسترون را حفظ کنند.

جمع بندی

استفاده از تستوسترون داروخانه ای در بدنسازی با وجود فوایدی چون افزایش حجم عضلات، بهبود ریکاوری و کاهش چربی بدن، با خطرات و عوارض جدی همراه است. این هورمون، که در اصل برای مصارف پزشکی تجویز می‌شود، به‌صورت غیرقانونی در ورزش نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. روش‌های مختلف مصرف مانند چرخه‌ای، انباشتن و هرمی ممکن است برای کاهش عوارض موثر باشند، اما شواهدی برای کاهش قطعی خطرات وجود ندارد. همچنین ممکن است داروهای مختلفی برای تلاش در جهت کاهش اثرات جانبی منفی این داروها مصرف شود.

به طور کلی، اگرچه تستوسترون داروخانه‌ای در زمینه پزشکی برای درمان‌های مختلف کاربرد دارد، استفاده از آن برای اهداف ورزشی و بدنسازی باید با دقت و آگاهی انجام شود. توصیه می‌شود ورزشکاران پیش از مصرف هرگونه استروئید دارویی، با پزشک متخصص مشورت کنند تا از عوارض جانبی و اثرات طولانی‌مدت آن بر سلامتی آگاه شوند.

مصرف استروئیدهای آنابولیک، حتی با دوز پزشکی، نیاز به پیگیری‌های منظم پزشکی و انجام آزمایش‌های دوره‌ای دارد.

شما میتوانید برای خرید اقساطی مکمل بدنسازی به داروخانه آنلاین مفیدطب مراجعه کنید. خرید پروتئین وی قسطی، کراتین و سایر محصولات مورد استفاده در بدنسازی در این داروخانه میسر است.

خرید اقساطی مکمل بدنسازی

توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.

بیشتر بخوانید

• پرفروش ترین کراتین بدنسازی
• بهترین گینر با درصد پروتئین بالا
• بهترین زمان مصرف مولتی ویتامین در بدنسازی