آیا تا به حال احساس کرده‌اید که با وجود رژیم غذایی و ورزش، وزن کم نمی‌کنید؟ شاید مشکل در متابولیسم شما باشد. طب سنتی با رویکردی طبیعی و پایدار، راهکارهایی برای افزایش سوخت و ساز بدن ارائه می‌دهد که علاوه بر کاهش وزن، به بهبود کلی سلامتی شما نیز کمک می‌کند. در این مقاله از مجله سلامت مفیدطب قصد داریم درمورد راه‌های افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی صحبت کنیم. از مهمترین موارد تاثیرگذار بر متابولیسم بدن می‌توان به سن، تناسب اندام، جنسیت، سطح بدنی، آب و هوا و ورزش اشاره کرد. در ادامه به بررسی هریک از این عوامل و میزان تاثیر آنها بر افزایش سوخت و ساز می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
متابولیسم پایه: سوخت و ساز در حالت استراحت
در طب رایج حداقل انرژی لازم برای حفظ حیات با عنوان متابولیسم پایه بیان شده است. متابولیسم پایه افراد با یکدیگر متفاوت بوده و تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد. به بیان دیگر می‌توان گفت عوامل اثرگذار بر متابولیسم پایه از قبیل سن، جنس، قد، وزن، سطح بدنی، میزان فعالیت جسمانی، استرس، ترکیب بدنی، میزان حرارت بدن معرف حداقل میزان انرژی مورد نیاز برای بقای حیات انسان است.
حفظ سلامت متابولیسم پایه اهمیت بسیاری دارد چون اختلالات متابولیکی می‌توانند منجر به افزایش فشار خون، افزایش چربی خون، دیابت و مشکلات قلبی و عروقی جدی شوند که به مجموعه این علائم به طور کلی سندروم متابولیک گفته می‌شود.
بنابراین در صورت تغییر در میزان متابولیسم پایه حیات انسان می‌تواند دست‌خوش تغییرات کوچک و بزرگی گردد. این در حالی است که درک چگونگی تنظیم متابولیسم پایه و یا تغییر در آن شرایط خاصی را می‌طلبد. چرا که برخی از عوامل اثرگذار فوق همچون سن و جنس قابل تغییر نیستند و از طرفی تغییر در عواملی از قبیل ترکیب بدن، فعالیت جسمانی، استرس و علائم حیاتی همچون درجه حرارت محیطی و مرکزی، فشارخون و ضربان قلب به راحتی صورت نگرفته، خود متاثر از عوامل زیادی بوده و یا بر روی متغیرهای زیادی اثرگذار است.
نکته قابل توجه اینکه هرنوع تغییر در متابولیسم پایه می‌تواند منجر به تغییر در شرایط زندگی افراد گردد. کاهش متابولیسم پایه یا کاهش سوخت و ساز بدن زمینه را برای تجمع چربی و افزایش وزن، احساس کسالت جسمی و روانی فراهم می‌کند. به این ترتیب چرخه معیوب ایجاد شده موجب افزایش شیوع و بروز اضافه وزن و چاقی و سایر بیماری‌های مرتبط با سیستم متابولیکی خواهد شد و همانطور که ذکر شد از مهمترین معضلات جوامع بشری در زمان کنونی هستند.
کپسول اسلیم مکس قائم دارو یک داروی گیاهی لاغر کننده است که با افزایش سوخت و ساز بدن، از افزایش وزن جلوگیری می کند.
چاقی و توده چربی
یکی از متغیرهای مورد بررسی، توده بدون چربی یا توده عضلانی است که عمده‌ترین تعیین‌کننده مصرف انرژی در زمان استراحت است. طبق دیدگاه طب سنتی از جمله علائمی که توسط آن می‌توان مزاج را بررسی کرد، حجم عضله یا لحم و چربی یا شحم است، به طوری که کثرت و زیادی لحم، دلالت بر حرارت (گرمی مزاج) و کثرت چربی یا شحم دلالت بر برودت (سردی مزاج) می‌کند.
به زبان ساده‌تر در طب سنتی، چاقی اغلب با مزاج سرد و تر مرتبط است. افزایش توده چربی به خصوص در نواحی شکم، می‌تواند نشانه‌ای از کاهش متابولیسم باشد. راهکاری که می‌توان پیشنهاد داد، گرم کردن مزاج با استفاده از غذاهای گرم و خشک و انجام فعالیت‌های بدنی برای کاهش توده چربی است.
شاید علاقمند باشید درمورد گیاهان دارویی لاغری در طب سنتی بیشتر بخوانید.
سن
انرژی مصرف شده در استراحت در دوران رشد سریع به خصوص سال های اول و دوم زندگی بالاترین میزان را دارد و پس از سال‌های اولیه بزرگسالی، در هر دهه از عمر به مرور از میزان متابولیسم پایه کم می‌شود. از نظر طب سنتی نیز حرارت مزاج کودکان و جوانان بیشتر از حرارت مزاج سالمندان است و حرارت مزاج پس از سن ۳۵ الی ۴۰ سالگی شروع به کاهش می‌کند.
پس با افزایش سن، حرارت ذاتی بدن کاهش می‌یابد. چرا که فعالیت غدد درون‌ریز کاهش پیدا می‌کند و تولید هورمون‌های مرتبط با متابولیسم، کمتر می‌شود. لذا در سنین بالاتر تغذیه مناسب، ورزش منظم و استفاده از گیاهان دارویی گرم‌کننده جهت افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی توصیه می‌شود.
تناسب اندام
کسانی که سطح بدنی بیشتری داشته باشند، میزان متابولیسم بالاتری دارند. یعنی افراد عضلانی و دارای اندام ورزیده، سوخت و ساز بیشتری دارند. از طرفی، از نظر طب سنتی وسعت و گشادگی قفسه سینه (وسعت و گشادگی صدر)، بزرگی اندام‌ها (عظم اطراف) و بزرگی و برجستگی مفاصل (ظهور مفاصل) دلالت بر گرمی مزاج بدن می‌نماید.
ورزش
ورزش کردن در دمای بالاتر از ۳۰ درجه سانتی‌گراد نیز به دلیل افزایش فعالیت غدد عرق، بار متابولیکی را تا حدود ۵ درصد زیاد می‌کند. از دیدگاه طب سنتی حرکات معتدل که شامل ورزش‌ها، ماساژ و فشار معتدل هستند، از جمله گرم‌کننده‌های بدن محسوب می‌شوند. ورزش باعث افزایش دمای بدن، تحریک گردش خون و افزایش مصرف انرژی می‌شود.
جنسیت
در زنان میزان متابولسم پایه ۸ الی ۱۰ درصد کمتر از مردان با همان وزن و قد است که می‌تواند ناشی از تفاوت نسبت چربی به عضله آنها در مقایسه با مردان باشد. از نظر طب سنتی مزاج زنان نسبت به مردان سردتر است، بنابراین بیشتر ممکن است درگیر چاقی دور شکم و ران شوند.به عنوان راهکاری برای افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی به زنان توصیه می‌شود که با انجام تمرینات قدرتی و تغذیه مناسب، متابولیسم خود را افزایش دهند.
آب و هوا
میزان متابولیسم پایه کسانی که در آب و هوای گرمسیری زندگی می‌کنند، ۵ تا ۲۰ درصد بالاتر از افرادی است که در مناطق معتدل زندگی می‌کنند. در طب سنتی بیان شده که تماس با گرم‌کننده‌های غیر شدید از قبیل هوای گرم سبب گرمی مزاج می‌شود. افرادی که در آب و هوای سرد قرار دارند، ممکن است با کاهش متابولیسم مواجه شوند که می‌توانند با پوشیدن لباس گرم، تغذیه مناسب و انجام فعالیت‌های گرم‌کننده، به افزایش سوخت و ساز بدن خود کمک کنند.
حالات روحی
تحریک سیستم عصبی سمپاتیک (برای مثال در هیجان‌های احساسی یا استرس) سبب افزایش ترشح اپی نفرین شده که به طور مستقیم گلیکوژنولیز و فعالیت سلولی را افزایش و در نتیجه متابولیسم پایه را بالا می‌برد. در طب سنتی بیان شده که خشم و شادی معتدل از اسباب گرم‌کننده بدن شمرده می‌شود و در مقابل آن افسردگی، سبب سرد شدن بدن و به دنبال آن افزایش احتمال چاقی می‌شود. مدیریت استرس، مدیتیشن و یوگا از جمله راهکارهای کاهش تأثیرات حالات روحی منفی هستند.
کم کاری تیروئید
می‌دانیم که اگر فردی به علت پایین بودن سطح تیروئید از چاقی رنج ببرد، مادامی‌که سطح تیروئیدش را اصلاح نکند، نمی‌تواند به چاقی غلبه کند. علت این امر آن است که میزان متابولیسم پایه در اختلالات غدد درون ریز مثل کم‌کاری و پرکاری تیروئید تغییر می‌کند؛ به طوری که در کم کاری تیروئید (با علائمی همچون عدم تحمل سرما، ضعف و خستگی، یبوست، برادیکاردی، خشکی و خشونت و سردی پوست و نیز کندی حرکات و فعالیت) میزان متابولیسم پایه فرد کاهش می‌یابد. و در پرکاری تیروئید (با علائمی همچون عصبی بودن، افزایش تعریق، حساسیت بیش از حد به گرما، تپش قلب و تاکیکاردی و نیز افزایش سرعت انقباض و انبساط عضلانی) طبق دیدگاه طب، میزان متابولیسم پایه افزایش می‌یابد. از همین رو تشخیص و درمان به موقع کم‌کاری تیروئید تحت نظر پزشک اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
در طب سنتی ایران نیز افراد سرد مزاج معمولاً بیش از دیگران احساس سرما کرده و گرما را بهتر از سرما تحمل می‌کنند، در حالت عادی انگشتان و انتهای آنها سردتر است، دارای ضعف و کسالت هستند، نشاط کمتری دارند، عطش و تعریق کم داشته و در گفتار و کردار ملایمت بیشتری دارند؛ درحالی که افراد گرم مزاج برخلاف آنها احساس گرمای بیشتری داشته و سرما را بهتر از گرما تحمل میی‌کنند، در شرایط عادی انتهای انگشتان گرم‌تری دارند، پرانرژی و سرحال‌تر هستند، عطش و مقدار تعریق بیشتری داشته و گفتار و فعالیت آنها بیشتر و سریع‌تر است.
تغذیه و گیاهان دارویی برای افزایش متابولیسم
تغذیه مناسب و استفاده از گیاهان دارویی، از جمله راهکارهای موثر برای افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی است. در ادامه به برخی از مهمترین این موارد اشاره می‌کنیم:
غذاهایی که متابولیسم را افزایش می‌دهند
- غذاهای حاوی پروتئین: پروتئین برای ساخت عضلات ضروری است و باعث افزایش متابولیسم پایه بدن می‌شود. منابع خوب پروتئین شامل گوشت بدون چربی، ماهی، تخم مرغ، لبنیات کم چرب، حبوبات و آجیل است.
- غذاهای حاوی فیبر: فیبر به هضم غذا کمک کرده و احساس سیری را افزایش می‌دهد. منابع خوب فیبر شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات است.
- چربی‌های سالم: چربی‌های سالم مانند آووکادو، روغن زیتون و آجیل به تنظیم هورمون‌ها و افزایش متابولیسم کمک می‌کنند.
- آب: نوشیدن آب کافی به هضم غذا و دفع سموم کمک کرده و متابولیسم را افزایش می‌دهد.
گیاهان دارویی برای تقویت متابولیسم
- زنجبیل: زنجبیل با افزایش دمای بدن و تحریک گردش خون، به افزایش متابولیسم کمک می‌کند.
- دارچین: دارچین به تنظیم قند خون کمک کرده و حساسیت سلول‌ها به انسولین را افزایش می‌دهد.
- فلفل سیاه: فلفل سیاه حاوی ماده‌ای به نام پیپرین است که متابولیسم را افزایش می‌دهد.
- زردچوبه: زردچوبه دارای ماده‌ای به نام کورکومین است که خواص ضد التهابی دارد و به کاهش وزن کمک می‌کند.
- چای سبز: چای سبز حاوی کافئین و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که متابولیسم را افزایش می‌دهند.
- زیره سبز: زیره سبز به هضم غذا کمک کرده و از نفخ جلوگیری می‌کند.
به عنوان مثال، کپسول کورکومکس هلث اید از جمله داروهای گیاهی حاوی فلفل سیاه، زردچوبه و زنجبیل میباشد که برای تهیه آن از داروخانه آنلاین مفیدطب می‌توانید از لینک زیر اقدام کنید:
افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی
طبق مطالبی که ذکر شد، از نظر طب سنتی، مواردی که بتوانند از سردی و تری مزاج فرد بکاهند و به حرارت بدن فرد بیافزایند، درواقع می‌توانند باعث افزایش متابولیسم فرد بشوند. البته برخی موارد مثل سن و جنس قابل تغییر نیستند، اما موارد دیگر را می‌توان تغییر داد و باعث افزایش متابولیسم پایه شد. البته باید توجه داشته باشید که افزایش سوخت و ساز بدن لزوما مثبت و مفید نیست، و این مورد کاملا بستگی به شرایط فرد دارد.
پرهیز از افسردگی و رخوت و بی‌تحرکی، انجام روزانه ورزش و خواب مناسب می‌توانند به کاهش سردی و تری (بلغم) کمک کنند. اصلاح خورد و خوراک نیز اهمیت بسیاری دارد. ترکیبات به اصطلاح گرم، می‌توانند باعث افزایش سوخت و ساز شوند مثل: فلفل سیاه، زنجبیل، زردچوبه و دارچین.
برخی از داروهای طب سنتی مثل ترکیب هزال (مهزل) یا داروی بلغم نیز با داشتن ترکیباتی مانند زنیان، مرزه، رازیانه و… می‌توانند به افزایش سوخت و ساز بدن کمک کنند. برای تهیه قرص هزال که حاوی ترکیب هزال (مهزل) است، روی دکمه زیر بزنید:
با این حال اگر تمایل به افزایش سوخت و ساز بدن با روش طب سنتی دارید، بهترین کار جهت سنجش مزاج و دریافت رژیم درمانی مناسب، مراجعه به پزشک متخصص طب سنتی است چون زیاده‌روی در مصرف هریک از گرمی‌جات، می‌تواند به نوبه خود آسیب‌زا باشد.
سخن پایانی
در این مقاله درمورد انواع عواملی که باعث افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی می‌شوند، صحبت کردیم. هر یک از این عوامل ممکن است به تنهایی یا به صورت ترکیبی باعث کاهش متابولیسم بدن ما و درنتیجه افزایش وزنمان شوند. مطالعه این متن می‌تواند به پیدا کردن دلایل اصلی چاقی هر شخص کمک کند.
شما می‌توانید برای تهیه انواع محصولات گیاهی، مولتی ویتامین و مکمل، محصولات آرایشی و بهداشتی و… به داروخانه آنلاین مفیدطب مراجعه نمایید. همچنین برای تهیه داروی بلغم زدا نیاک به صورت اینترنتی و آسان، روی دکمه زیر کلیک کنید:
سوالات و نظرات خود را در قسمت نظرات این مقاله یا صفحه محصولات ثبت کنید تا متخصصین داروساز ما به آنها پاسخ دهند.
منابع:
- محمدی فارسانی، غ.، و ناصری، م.، و موحد، م.، و درستی مطلق، ا. (۱۳۹۶). بررسی ارتباط میزان متابولیسم پایه با مزاج فرد از دیدگاه طب سنتی ایران. طب سنتی اسلام و ایران, ۸(۱), ۲۹-۳۴.
- قاری پور، م.، و اخوان طبیب، ا.، و طغیانی فرد، ن.، و توسلی، ع.، و قاری پور، ا.، و صراف زادگان، ن. (۱۳۹۰). الگوی درمان های دارویی در مبتلایان به سندرم متابولیک: یافته های برنامه قلب سالم اصفهان. مجله دانشکده پزشکی اصفهان, ۲۹(۱۳۸), ۵۶۲-
- شرقی ساسان. سندرم متابولیک و چاقی. مجله دیابت و متابولیسم ایران. ۱۳۹۲; ۱۲ (۵) :۴۱۲-۳۹۹
- نیک نفس علیرضا، رضوان فر محمدرضا، صالحی مهدی. تبیین هایپرلیپیدمی و نقش چربی‌های خون از منظر طب سنتی ایرانی. فصلنامه طب مکمل. ۱۴۰۰; ۱۱ (۲) :۱۳۹-۱۲۸
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
