زینک یا روی یک ماده مغذی است که برای بدن نقشی حیاتی دارد. روی به طور طبیعی در بدن ساخته نمی‌شود، بنابراین باید آن را از طریق غذا یا مکمل دریافت کنیم. در این مقاله از مجله سلامت مفید طب به نقش زینک در بدن و فواید آن برای سلامتی می‌پردازیم. همچنین دوز مصرفی توصیه شده و عوارض جانبی بالقوه آن را بررسی می‌کنیم. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
زینک یا روی چیست؟
زینک یا روی یک ماده مغذی ضروری محسوب می‌شود. این به آن معناست که بدن ما نمی‌تواند آن را بسازد یا ذخیره کند. به همین دلیل باید آن را به طور مرتب از طریق غذا دریافت کنیم. زینک برای بسیاری از فرآیندهای بدن لازم است. این موارد عبارتند از:
- بیان ژن
- واکنش‌های آنزیمی
- عملکرد ایمنی
- سنتز پروتئین
- سنتز DNA
- درمان زخم
- رشد و نمو
زینک به طور طبیعی در بسیاری از مواد غذایی گیاهی و حیوانی وجود دارد. بعضی از غذاها نیز غنی شده با زینک هستند. همچنین می‌توان برای تامین آن از مکمل‌های زینک یا مکمل‌هایی که حاوی زینک نیز هستند، استفاده کرد. روی به دلیل نقشی که در عملکرد سیستم ایمنی دارد، به برخی از اسپری‌های بینی، قرص‌ها و سایر درمان‌های طبیعی سرماخوردگی اضافه می‌شود.
نقش زینک در بدن
زینک یک ماده معدنی حیاتی است که بدن برای موارد بسیاری از آن استفاده می‌کند. در واقع زینک بعد از آهن دومین ماده معدنی فراوان در بدن است و در هر سلول وجود دارد. زینک برای فعالیت بیش از ۳۰۰ آنزیم کمک‌کننده در متابولیسم، هضم، عملکرد عصبی و بسیاری از فرآیندهای دیگر ضروری است. علاوه بر این، زینک برای رشد و عملکرد سلول‌های ایمنی بسیار مهم است.
همچنین این ماده معدنی برای سلامت پوست، سنتز DNA و تولید پروتئین ضروری است. علاوه بر این، به دلیل نقش زینک در رشد و تقسیم سلولی، رشد بدن به آن وابسته است. همچنین روی برای حس چشایی و بویایی لازم است، زیرا یکی از آنزیم‌های ضروری برای بویایی و چشایی صحیح به این ماده مغذی وابسته است. کمبود روی می‌تواند احساس بویایی و چشایی را کاهش دهد.
فواید زینک برای سلامتی
تحقیقات نشان می‌دهد که زینک خواص فراوانی برای سلامتی دارد. در اینجا به تعدادی از این فواید می‌پردازیم.
زینک برای تقویت سیستم ایمنی بدن
زینک به قوی نگه داشتن سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. به این دلیل که زینک برای عملکرد سلول ایمنی و پیام رسانی سلولی ضروری است، کمبود آن می‌تواند منجر به پاسخ ایمنی ضعیف شود. مکمل‌های زینک باعث تحریک سلول‌های ایمنی خاص و کاهش استرس اکسیداتیو می‌شوند.
برای مثال، مروری بر هفت مطالعه نشان داد که ۸۰ تا ۹۲ میلی‌گرم زینک در روز می‌تواند مدت سرماخوردگی را تا ۳۳ درصد کاهش دهد.
علاوه بر این، مکمل‌های زینک به طور چشمگیری خطر عفونت را کاهش داده و پاسخ ایمنی را در افراد مسن افزایش می‌دهند.
شما می‌توانید برای تهیه شربت زینک سولفات رازک (تقویت سیستم ایمنی) از سایت داروخانه آنلاین مفید طب (دکتر اصیلی) روی دکمه زیر کلیک کنید:
زینک برای تسریع بهبود زخم
زینک معمولا در بیمارستان‌ها به عنوان درمانی برای سوختگی، زخم‌های خاص و جراحات پوستی دیگر استفاده می‌شود. این ماده معدنی برای درمان مناسب ضروری است زیرا نقشی اساسی در سنتز کلاژن، عملکرد ایمنی و پاسخ التهابی دارد. در واقع پوست دارای مقدار نسبتا زیادی از زینک بدن (تقریبا ۵ درصد) میباشد. در حالی که کمبود زینک می‌تواند درمان زخم را کند کند، استفاده از زینک به عنوان درمان مکمل، می‌تواند بهبود زخم را سرعت بخشد.
برای مثال، در یک مطالعه ۱۲ هفته‌ای بر روی ۶۰ نفر که زخم پای دیابتی داشتند، آن‌هایی که روزانه ۲۰۰ میلی‌گرم زینک دریافت کردند، اندازه زخمشان کاهش چشمگیری داشت (در مقایسه با گروهی که به آن‌ها پلاسیبو یا دارونما داده شده بود).
زینک برای کاهش خطر برخی از بیماری‌های مرتبط با سن
زینک می‌تواند به طور قابل توجهی خطر بیماری‌های مرتبط با سن مانند پنومونی، عفونت و تباهی لکه زرد را کاهش دهد. زینک می‌تواند استرس اکسیداتیو را برطرف کند و پاسخ ایمنی را با تقویت فعالیت لنفوسیت تی و سلول‌های کشنده طبیعی (که به محافظت از بدن در مقابل عفونت کمک می‌کنند) بهبود بخشد.
در افراد مسنی که مکمل زینک مصرف می‌کنند، پاسخ واکسیناسیون آنفلوآنزا بهبود می‌یابد، ریسک پنومونی کم شده و عملکرد ذهنی تقویت می‌شود.
یک مطالعه نشان داد که ۴۵ میلی‌گرم زینک در روز، می‌تواند نرخ عفونت را در افراد مسن تا ۶۶ درصد کاهش دهد.
علاوه بر این، در یک مطالعه بزرگ بر روی بیش از ۴۲۰۰ نفر، مصرف روزانه مکمل‌های آنتی اکسیدان (ویتامین E، ویتامین C و بتاکاروتن) به اضافه ۸۰ میلی‌گرم زینک، از دست دادن بینایی را کاهش داد و به طور قابل توجهی خطر تباهی لکه زرد (AMD) پیشرفته را کم کرد.
زینک برای درمان آکنه
آکنه یک بیماری پوستی متداول است که به طور تخمینی بر ۹.۴ درصد جمعیت جهان اثر می‌گذارد. آکنه ناشی از انسداد غدد تولید کننده چربی، باکتری‌ها و التهاب است.
مطالعات اظهار می‌نمایند که هم درمان موضعی و هم درمان خوراکی زینک با کاهش التهاب، جلوگیری از رشد باکتری P. acnes و سرکوب فعالیت غدد چربی می‌توانند به طور موثری آکنه را درمان کند. اغلب، افرادی که آکنه دارند سطح زینک در آن‌ها کمتر است. بنابراین مکمل‌ها می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.
زینک برای کاهش التهاب
زینک استرس اکسیداتیو را کاهش می‌دهد و سطح برخی از پروتئین‌های التهابی را در بدن کم می‌کند. استرس اکسیداتیو منجر به التهاب مزمن می‌شود. التهاب مزمن، یک فاکتور کمک کننده به طیف گسترده‌ای از بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی، سرطان و زوال ذهنی است.
در یک مطالعه بر روی ۴۰ فرد مسن، آن‌هایی که روزانه ۴۵ میلی‌گرم زینک دریافت کرده بودند، کاهش بیشتری در مارکرهای التهابی را تجربه کردند (نسبت به گروهی که به آن‌ها پلاسیبو یا دارونما داده شده بود).
زینک برای مو
زینک نقش مهمی در رشد و ترمیم بافت مو دارد. این ماده معدنی به عملکرد صحیح غدد چربی اطراف فولیکول‌های مو کمک می‌کند. ریزش مو یک علامت متداول کمبود زینک است. مطالعات نشان می‌دهد که مکمل‌های زینک ریزش موی ناشی از کمبود زینک را کاهش می‌دهند.
با این حال، گزارشاتی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف مکمل زینک با دوز بسیار بالا می‌تواند در ریزش مو دخیل باشد.
شما می‌توانید برای تهیه قرص یونی زینک (تقویت پوست، مو و ناخن) از سایت داروخانه آنلاین مفید طب (دکتر اصیلی) روی دکمه زیر کلیک کنید:
علائم کمبود زینک
اگرچه کمبود شدید زینک یا روی نادر است، اما می‌تواند در افراد با جهش‌های ژنتیکی نادر، نوزادان شیرخواری که مادر آن‌ها زینک کافی ندارد، افرادی که اعتیاد الکلی دارند و کسانی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی خاصی را مصرف می‌کنند، ایجاد شود.
علائم کمبود شدید زینک شامل اختلال در رشد و نمو، تاخیر در بلوغ جنسی، بثورات پوستی، اسهال مزمن، اختلال در بهبود زخم و مشکلات رفتاری میباشد.
شکل خفیف کمبود زینک متداول‌تر است؛ مخصوصا در کودکانی که در کشورهای در حال توسعه هستند که رژیم غذایی آن‌ها اغلب فاقد مواد مغذی مهم است.
به صورت تخمینی حدود ۲ میلیارد نفر در جهان به دلیل رژیم غذایی نامناسب، دچار کمبود زینک هستند.
از آنجایی که کمبود روی باعث اختلال در سیستم ایمنی بدن می‌شود (و احتمال عفونت را بیشتر می‌کند)، تصور می‌شود که سالانه باعث مرگ ۴۵۰ هزار کودک زیر ۵ سال می‌شود.
افرادی که خطر کمبود زینک در آن‌ها وجود دارد:
- کسانی که بیماری‌های گوارشی مانند بیماری کرون دارند
- گیاه‌خواران و وگان‌ها
- زنان باردار و شیرده
- افراد مبتلا به کم خونی داسی شکل
- افرادی که دچار سوء تغذیه هستند، شامل افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی (anorexia) یا پرخوری عصبی (bulimia)
- افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه
- افرادی که سوء مصرف الکل دارند
علائم کمبود خفیف زینک شامل اسهال، کاهش ایمنی، ریزش مو، کاهش اشتها، اختلالات خلقی، خشکی پوست، مشکلات باروری و اختلال در ترمیم زخم میباشد.
تشخیص کمبود زینک با استفاده از تست‌های آزمایشگاهی به دلیل کنترل شدید بدن بر سطح زینک دشوار است. بنابراین حتی اگر آزمایشات سطح نرمال را نشان دهند، باز هم ممکن است دچار کمبود زینک باشید. پزشکان هنگام تصمیم گیری درباره اینکه آیا به مکمل نیاز دارید یا خیر، در کنار نتیجه آزمایش خون، سایر عوامل خطر (مانند رژیم غذایی ضعیف و ژنتیک) را نیز در نظر می‌گیرند.
منابع غذایی زینک
بسیاری از غذاهای حیوانی و گیاهی به طور طبیعی غنی از زینک هستند که این مسئله باعث می‌شود مصرف مقدار کافی آن برای بیشتر مردم آسان باشد.
مواد غذایی با بیشترین مقدار زینک عبارتند از:
- آبزیان صدف‌دار: صدف، شاه میگو، خرچنگ، صدف سیاه
- گوشت‌ها: گوشت گاو، بره، گاومیش
- پرندگان: بوقلمون و مرغ
- ماهی‌ها: سالمون، ساردین، کفشک، حلوا
- حبوبات: نخود، عدس، لوبیا سیاه، لوبیا قرمز و …
- مغزها و دانه‌ها: تخمه کدو، بادام هندی، شاهدانه و…
- لبنیات: شیر، ماست و پنیر
- تخم مرغ
- غلات کامل: جو دو سر، کینوا، برنج قهوه‌ای و…
- برخی از سبزیجات: قارچ، کلم، نخود فرنگی، مارچوبه و سبزی چغندر
محصولات حیوانی مانند گوشت قرمز و آبزیان صدف‌دار حاوی مقادیر زیادی زینک هستند و این زینک به شکلی است که به راحتی جذب بدن می‌شود.
به خاطر داشته باشید که زینک موجود در منابع گیاهی مانند حبوبات و غلات کامل به دلیل وجود ترکیبات گیاهی دیگر که مانع جذب می‌شوند، جذب کمتری دارد.
مسمومیت و دوز توصیه‌شده
همان‌طور که کمبود روی می‌تواند باعث ایجاد عوارضی برای سلامتی شود، مصرف بیش از حد آن نیز می‌تواند منجر به عوارض جانبی شود. متداول‌ترین دلیل مسمومیت با زینک، مصرف بیش از حد آن از طریق مکمل است که می‌تواند باعث علائم حاد و مزمن شود.
علائم مسمومیت عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها
- اسهال
- گرفتگی‌های شکمی
- سردرد
- کاهش عملکرد ایمنی
- کاهش سطح کلسترول HDL خوب
همچنین مصرف زیاد روی می‌تواند باعث کمبود بقیه مواد مغذی شود. برای مثال مصرف روی به مقدار زیاد می‌تواند در جذب آهن و مس اختلال ایجاد کند. کاهش سطح مس در افرادی که دوزهای نسبتا زیاد روی (۶۰ میلی‌گرم در روز) به مدت ۱۰ هفته مصرف کردند، گزارش شده است.
دوز توصیه شده برای زینک
برای جلوگیری از مصرف بیش از حد، از مصرف مکمل‌های زینک با دوز بالا جز به توصیه پزشک خودداری کنید. میزان روزانه توصیه شده ۱۱ میلی‌گرم برای مردان بزرگسال و ۸ میلی‌گرم برای زنان بزرگسال است. زنان باردار و شیرده باید روزانه به ترتیب ۱۱ و ۱۲ میلی‌گرم زینک مصرف کنند.
جز در یک وضعیت پزشکی که مانع جذب زینک می‌شود، می توانید مقدار روزانه مورد نیاز را از رژیم غذایی کامل دریافت کنید. حد بالای قابل تحمل زینک ۴۰ میلی‌گرم در روز است. با این حال، این موضوع در مورد افرادی که کمبود روی دارند که ممکن است نیاز به مصرف مکمل با دوز بالا داشته باشند، صدق نمی‌کند. اگر از مکمل زینک استفاده می‌کنید، فرم‌های قابل جذب آن مانند زینک سیترات و زینک گلوکونات را انتخاب کنید. از زینک اکساید که به خوبی جذب نمی‌شود، استفاده نکنید.
جمع‌بندی
همان‌طور که توضیح داده شد زینک برای سنتز DNA، عملکرد ایمنی، متابولیسم و رشد لازم است. روی می‌تواند التهاب و خطر برخی از بیماری‌های مرتبط با سن را کاهش دهد. همچنین، این عنصر برای تقویت سیستم ایمنی، درمان ریزش مو و آکنه و نیز درمان اسهال می‌تواند مفید باشد.
بیشتر افراد مقدار مورد نیاز روزانه (۱۱ میلی‌گرم برای مردان و ۸ میلی‌گرم برای زنان) را از طریق رژیم غذایی دریافت می‌کنند. اما افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری‌هایی که مانع جذب روی می‌شوند، ممکن است به مکمل نیاز داشته باشند.
مهم است که به مقدار توصیه شده برای مصرف توجه کنید و فقط در صورت نیاز از مکمل‌ها استفاده نمایید زیرا مکمل‌های زینک با دوز بالا می‌توانند منجر به عوارض جانبی خطرناک شوند.
شما می‌توانید برای تهیه انواع مکمل زینک از طریق سایت داروخانه آنلاین مفید طب روی دکمه زیر کلیک کنید:
منبع: سایت healthline
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
