نقرس یکی از بیماری‌هایی است که مفاصل یا بافت‌های نرم را تحت تاثیر خود قرار داده و با علائمی مانند ورم، درد و اشکال در حرکت مفصلی ظهور پیدا می‌کند. این بیماری دارای چهار مرحله بوده و به دلایل مختلفی عوامل ژنتیکی، وزن، مصرف برخی از داروها و… ایجاد می‌شود. برای آن که بدانید نقرس چیست و از مواردی مانند علت‌های بروز و رژیم غذایی مناسب آن آگاه شوید، با این مقاله مجله سلامت مفید طب همراه باشید.
نقرس (Gout) چیست؟
نقرس (Gout) یک بیماری است که به علت رسوب اسید اوریک در مفاصل و یا بافت‌های نرم ایجاد می‌شود. رسوب اسید اوریک در مفاصل، ایجاد آرتریت (التهاب مفصل) می‌کند که با علائم ورم، قرمزی، گرمی، درد و اشکال در حرکت مفصلی همراه است. این علائم در مفاصل، بطور متناوب بروز می کنند.
در بسیاری از افراد، نقرس ابتدا مفاصل انگشت شست پا را مبتلا می‌کند که در اصطلاح پزشکی به آن پوداگرا (podagra) می‌گویند. اما با گذشت زمان، علاوه بر انگشت شست پا، بسیاری از مفاصل دیگر و بافت‌های اطراف مفاصل نیز ممکن است گرفتار شوند که عبارتند از: پاها، مچ پاها، پاشنه پاها، زانوها ، مچ دست‌ها، مفاصل انگشتان دست و آرنج‌ها.
رسوب اسید اوریک به صورت ماده گچ مانند در اطراف مفاصل مبتلا، توفوس (tophus) نام دارد. توفوس‌ها، به صورت توده‌های سفت در زیر پوست نواحی اطراف مفاصل مبتلا و همچنین در لاله گوش ممکن است بوجود بیایند. اسید اوریک میتواند در کلیه‌ها رسوب کرده و سنگ کلیه ایجاد کند.
اسید اوریک چیست؟
پورین‌ها، جزئی از بافت‌های طبیعی بدن انسان هستند که در بسیاری از غذاها وجود دارند. اسید اوریک در نتیجه تجزیه شدن پورین‌ها بوجود می‌آیند. بطور طبیعی، اسید اوریک در خون حل شده و از طریق کلیه‌ها و ادرار از بدن دفع می‌شود.
اگر تولید اسید اوریک زیاد شود و یا دفع آن از کلیه‌ها کاهش یابد، مقدار اسید اوریک در خون افزایش می‌یابد که به این حالت هیپراوریسمی (hyperuricemia) گفته می‌شود. اگر شخص، غذاهایی را که حاوی مقادیر زیاد پورین هستند نیز خیلی مصرف کند، ممکن است در او هیپراوریسمی بوجود آید.
غذاهایی که حاوی پورین زیاد هستند عبارتند از: جگر و کلیه، ساردین، آب گوشت، لوبیا خشک، سویا و نخود سبز. در حقیقت هیپراوریسمی بیماری نیست و بخودی خود خطرناک نیست. اما اگر بعلت هیپراوریسمی، کریستال‌های اسید اوریک تشکیل شده و در مفاصل رسوب کنند، آن گاه التهاب ایجاد شده و نقرس ایجاد خواهد شد.
چهار مرحله نقرس
بیماری نقرس چهار مرحله دارد که عبارتند از:
۱. هیپراوریسمی بدون علامت
در این مرحله، فقط مقدار اسید اوریک خون در شخص مبتلا بالا است (هیپراوریسمی)، ولی نشانه و علامتی وجود ندارد. در این مرحله بطور معمول احتیاجی به درمان نیست.
۲. نقرس حاد یا آرتریت حاد نقرسی
در این مرحله، افزایش اسیداوریک خون، موجب رسوب کریستال‌های آن در مفاصل شده است. علائم مفصلی نقرس بصورت درد بسیار شدید و ناگهانی همراه با ورم، گرمی، قرمزی و حساس بودن مفصل حتی با لمس ملایم آن میباشد که به این علائم، حمله نقرس گفته می‌شود.
معمولا حمله نقرس، شب‌ها اتفاق می‌افتد و یک حادثه استرس‌زا، مصرف نوشابه‌های الکلی، بعضی داروها یا سایر بیماری‌ها ممکن است عاملی برای حمله نقرس باشند. حمله‌های نقرس معمولا بعد از ۳ تا ۱۱ روز حتی بدون هیج درمانی برطرف می‌شوند. بعد از فروکش کردن حمله اولیه نقرس، حمله‌های بعدی ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها اتفاق نیافتد. اما با گذشت زمان، حمله‌های نقرس طولانی‌تر و فاصله بین حمله‌ها کمتر و تعداد آن‌ها بیشتر خواهد شد.
۳ .مرحله بین حمله‌های نقرس
در این مرحله که بین حمله‌های نقرس است، شخص مبتلا هیچ گونه علامتی ندارد.
۴ .نقرس مزمن توفوسی
این مرحله نقرس بیشترین معلولیت را به همراه دارد و در یک دوره طولانی حدود ۱۱ سال ایجاد می شود. در این مرحله، آسیب‌های پایدار در مفاصل مبتلا و گاهی کلیه‌ها اتفاق می‌افتد. با درمان صحیح، در بیشتر بیماران، پیشرفت بیماری به این مرحله نمی‌انجامد.
علت نقرس چیست؟
عوامل خطری با بالا بودن اسید اوریک خون و نقرس ارتباط دارند که عبارتند از:
- عوامل ژنتیک: بسیاری از افراد مبتال به نقرس ، سابقه فامیلی این بیماری را دارند. وجود سابقه فامیلی در بیماران نقرسی ۲۱ تا ۰۱ درصد برآورد شده است .
- جنس و سن: نقرس در مردان بیشتر از زنان و در افر اد بالػ بیشتر از کودکان شایع است. در زنان قبل از سن یائسگی ، هورمون استروژن ، دفع اسیداوریک را از کلیه ها زیاد می کند.
- وزن: افزایش وزن ، خطر بروز نقرس را زیاد می کند ، زیرا افراد چاق بافت های بیشتری داشته و در نتیجه تجزیه مواد پورینی ، اسید اوریک بیشتری در آن ها تولید می شود.
- مصرف مشروبات الکلی: نوشیدن زیاد مشروبات الکلی موجب باال رفتن اسید اوریک خون می شود ، زیرا دفع اسید اوریک از کلیه توسط الکل دچاراختالل می شود.
- رژیم غذایی: خوردن ؼذاهای سرشار از پورین می تواند در بعضی از افراد نقرس ایجاد کرده د یا آن را بدتر کند
- قرار گرفتن در معرض سرب: در بعضی از افرادی که در معرض سرب قرار می گیرند ، نقرس بروز می کند.
- وجود سایر بیماری‌ها: نارسائی کلیه ، یا عدم توانائی کلیه ها در دفع مواد زائد ، عامل شایعی در ایجاد نقرس در افراد مسن است. سایر بیماری هائی که در بالا بودن اسید اوریک خون دخیل هستند عبارتند از:
- فشارخون بالا
- هیپوتیروئیدی (کم کاری غده تیروئید)
- بیماری‌هایی که در آن‌ها سلول‌های زیادی تجزیه می‌شوند مانند پسوریازیس، کم‌خونی همولیتیک و بعضی از سرطان‌ها
- کمبود یا فقدان آنزیم‌های مسئول کنترل اسید اوریک در بیماری‌های ژنتیکی خاص مانند سندرم لش نیهان (Nyhan-Lesch)
- داروها: داروهای زیر ممکن است موجب بالا رفتن اسید اوریک خون و نقرس شوند:
- داروهای مدر: داروهائی که ادرار را زیاد می‌کنند و در درمان فشارخون بالا یا ورم بدن و بیماری‌های قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرند مانند فورسماید (furosemide) و هیدروکلروتیازید (hydrochlorothizide).
- داروهای حاوی سالیسیالت: مانند آسپیرین
- نیاسین: ویتامینی که به اسید نیکوتینیک نیز معروف است.
- سیکلوسپورین: دارویی که تضعیف کننده سیستم ایمنی است و برای درمان بعضی بیماری‌های خودایمنی و جلوگیری از رد پیوند اعضا مورد مصرؾ دارد.
- لوودوپا: دارویی است که برای درمان بیماری پارکینسون مصرف می‌شود.
چه کسانی به نقرس مبتلا می‌شوند؟
نقرس در همه جا وجود دارد ولی در بعضی از جوامع شیوع بیشتری دارد. نقرس در بین کودکان و بالؽین جوان نادر است. مردانی که در سنین ۴۱ تا ۵۱ سالگی هستند ، نسبت به زنان در همین سنین ، خیلی بیشتر دچار نقرس می شوند. بیمارانی که در آن ها پیوند عضو انجام شده است نیز مستعد ابتلا به نقرس هستند.
تشخیص نقرس
چون علائم نقرس میتواند مبهم و شبیه به سایر بیماری‌ها باشد، تشخیص آن ممکن است مشکل باشد. گرچه در اکثر بیماران مبتلا به نقرس، اسید اوریک خون بالا است ولی در زمان حمله حاد آن ممکن است اسید اوریک طبیعی باشد. از طرف دیگر تنها بالا بودن اسید اوریک دلیل بر این نیست که شخص دچار نقرس است. در حقیقت، بیشتر بیمارانی که اسید اوریک بالا دارند دچار نقرس نمی شوند.
برای تایید تشخیص نقرس، ممکن است پزشک با سرنگ و سوزن مایع مفصلی موجود در مفصل مبتلا را کشیده و سپس این مایع را در زیر میکروسکوپ برای وجود کریستال‌های اسید اوریک مشاهده کند. اما اگر کریستال اسید اوریک در زیر میکروسکوپ مشاهده نشود، نیز نمی‌توان تشخیص نقرس را رد کرد.
با آزمایش مایع مفصلی ممکن است کریستال‌های دیگری بجز اسید اوریک را مشاهده کرد از جمله کریستال‌های پیروفسفات کلسیم، که در بیماری “نقرس کاذب” دیده می‌شوند. بیماری نقرس کاذب ممکن است علائمی شبیه به نقرس داشته باشد، ولی درمان آن متفاوت است.
یکی دیگر از بیماری‌های مهم مفصلی که ممکن است با نقرس اشتباه شوند، عفونت‌های مفصلی هستند. اگر به وجود عفونت در مفصل مبتلا مشکوک باشند، مایع مفصلی کشیده شده از مفصل را برای وجود میکروب‌ها در آزمایشگاه کشت می‌دهند.
علائم نقرس
نشانه‌ها و علائم نقرس عبارتند از:
- اسید اوریک بالا در خون (هیپراوریسمی)
- وجود کریستال‌های اسید اوریک در مایع مفصلی
- سابقه حمله‌های مشابه التهاب مفصلی در گذشته
- التهاب حاد مفصلی که در ظرف یک روز بطور ناگهانی بروز کرده و با ورم و گرمی و قرمزی مفصل همراه است.
- حمله التهاب مفصلی که فقط یک مفصل را گرفتار کرده و بیشتر در مفاصل انگشت شست پا، مچ پا و زانو اتفاق می‌افتد.
درمان نقرس
با درمان مناسب، در بیشتر افراد مبتلا به نقرس، علائم آن‌ها کنترل شده و زندگی خوبی خواهند داشت. نقرس را می‌توان با یک یا چند دارو درمان کرد. اهداف درمان در نقرس عبارتند از: برطرف کردن درد در موقع حمله‌های نقرس، پیشگیری از بروز حمله‌ها و جلوگیری از تشکیل توفوس وسنگ‌های کلیه. درمان موفقیت آمیز نقرس دردهای مفصلی را از بین برده و از آسیب‌های دراز مدت مفاصل هم پیشگیری می‌کند.
رژیم غذایی در نقرس
داستان‌های زیادی درباره رژیم غذایی و نقرس وجود دارد. در گذشته، بسیاری نقرس را بیماری ثروتمندان می دانستند و آن را به خوردن غذاهای چرب و نوشیدن مشروبات الکلی ربط می دادند. با آن که غذاهای سرشار از پورین و مشروبات الکلی، نقشی در نقرس دارند، اما علت اصلی بیماری نیستند.
در مورد رژیم غذایی و نقرس، نکات زیر قابل ذکر است:
- چاقی با بالا رفتن سطح اسید اوریک در خون، ارتباط دارد. اگر اضافه وزن وجود داشته باشد، یک برنامه کم کردن وزن زیر نظر پزشک را باید شروع کرد. برای کاهش وزن نباید سرعت به خرج داد، زیرا این کار میتواند سطح اسید اوریک را بالا ببرد و نقرس را بدتر کند. اگر وزن طبیعی باشد، باید رژیم غذایی به نحوی باشد که اضافه وزن پیدا نشود.
- می‌توان چای یا قهوه نوشید ولی لازم است مصرف نوشابه‌های الکلی را محدود کرد. نوشابه‌های الکلی به ویژه آب جو، ممکن است سطح اسید اوریک را بالا ببرد و آغازگر یک حمله حاد نقرس باشد.
- مصرف روزانه دست کم ۱۱ تا ۱۲ لیوان مایعات غیر الکلی از جمله آب و به ویژه اگر سنگ کلیه وجود داشته باشد، مفید است.
- هر غذایی را می‌توان در حد اعتدال مصرف کرد و رژیم بدون پروتئین توصیه نمی‌شود ولی باید از خوردن مقادیر زیاد غذاهایی که حاوی پورین هستند اجتناب کرد. این غذاها عبارتند از: گوشت های قرمز، جگر، کلیه، مغز، آبگوشت، نخود و لوبیا، قارچ، حلزون ساردین و بعضی از انواع ماهی‌ها.
جمع بندی
در این مقاله با بیماری نقرس، مراحل مختلف آن و مواردی مانند علل ایجاد این بیماری آشنا شدید. همچنین دانستیم که رژیم غذایی مناسب برای نقرس، مانند بسیاری از بیماری های دیگر، لازم است رعایت شود. اگر فردی دچار علائمی از این بیماری باشد، توصیه می‌شود که به پزشک مراجعه کرده تا پس از تشخیص دقیق بیماری، تحت درمان متناسب با آن قرار گیرد.
شما می‌توانید برای تهیه انواع محصولات گیاهی برای بهبود علائم نقرس، مانند پماد اکبر ۲ (ضد درد و اسپاسم)، کپسول فلکسوجوینت حب سورنجان (آرتروز، روماتیسم و نقرس) و قرص رازی نیاک (درد مفاصل، روماتیسم و آرتروز) به سایت داروخانه آنلاین دکتر اصیلی (مفید طب) مراجعه کرده و با ثبت سفارش اینترنتی آسان، خریدی آسان را تجربه کنید.
منبع: سایت دکتر جوکار و انجمن روماتولوژی ایران
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
