بررسی علت کمر درد و انواع روش‌های درمان آن به زبان ساده

کمر درد یک مشکل بسیار آزاردهنده است که می‌تواند در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند. اغلب افراد در زندگی خود این درد را تجربه می‌کنند،‌ اما دلیل بروز کمردرد چیست؟ روش‌های تشخیص و درمان این مشکل چگونه است؟ در این مقاله از مجله سلامت مفیدطب به زبانی بسیار ساده به پاسخ تمام این سوالات خواهیم پرداخت.

انجمن روماتولوژی ایران با هدف اطلاع‌رسانی به بیماران و افراد علاقه‌مند به حوزه سلامتی و پزشکی، پس از بررسی منابع مختلف علمی، مقاله‌ای جامع در مورد کمردرد و روش‌های درمان آن تهیه کرده است. مطالعه این مقاله تمامی سوالات شما درباره کمر درد را پاسخ خواهد داد.

در ادامه مقاله “کمردرد” که توسط انجمن روماتولوژی ایران تهیه شده است را مطالعه می‌کنید:

کمردرد چیست؟

کمردرد عارضه شایعی است که همه با آن آشنائی دارند. کمردرد ممکن است بصورت درد مبهم و خفیف و دائمی بوده و یا درد شدید و ناگهانی باشد بطوری که توانائی ایستادن و حرکت را هم از بین ببرد. کمر درد ممکن است بطور ناگهانی بعد از یک تصادف افتادن به زمین و یا بلند کردن اجسام سنگین بوجود آید و یا به تدریج بر اثر تغییرات ستون فقرات ناشی از افزایش سن بروز کند.

اگر کمردرد بطور ناگهانی شروع شود کمر درد حاد نامیده می شود، مانند دردهایی که بعد از افتادن از بلندی یا برداشتن یک جسم سنگین و یا وارد شدن ضربه به کمر پیدا می‌شود. کمردرد حاد به سرعت ایجاد شده و به سرعت هم برطرف می شود. دوره درد در کمر درد حاد کمتر از ۶ هفته است. کمردردهای حاد شایع‌ترین نوع کمردرد‌ها هستند. از طرف دیگر کمردرد مزمن دردی است که ممکن است به سرعت و یا به تدریج ایجاد شود و برای مدت طولانی باقی بماند. بطور کلی اگر کمر درد بیشتر از ۳ ماه طول بکشد کمردرد مزمن نامیده می شود. کمردردهای مزمن کمتر از کمردردهای حاد شایع هستند.

تقریبا همه افراد در دوره ای از زندگی خود مبتلا به کمردرد می شوند. اگر تاکنون هم کمر درد را تجربه نکرده اید احتمال این که روزی دچار کمردرد شوید، زیاد است. بسیاری از کمردردها را می توان پیشگیری کرد و یا بروز آن ها را کم کرد. در بیشتر موارد حتی با درمان‌های ساده خانگی نیز کمردردهای حاد در ظرف چند هفته برطرف می‌شوند. کمردردهایی که بعلت بیماری‌ها بوجود می‌آیند احتیاج به درمان مخصوص آن بیماری را دارند.

عمل جراحی برای درمان کمردرد، بندرت مورد نیاز واقع می‌شود.

درچه مواقعی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در بسیاری از موارد کمردرد با درمان یا حتی بدون درمان برطرف می‌شود. اما در موارد زیر مراجعه به پزشک توصیه می‌شود:

• درد شدیدی که با مُسکِن و استراحت بهبود پیدا نمی‌کند
• کمردرد بعد از تصادف یا افتادن به زمین
• اشکال در ادرار کردن
• ضعف و بی‌حسی در پاها
• تب یا کاهش وزن
• کمردردی که هر روز و برای مدت طولانی ادامه پیدا کند
• اگر کمردرد برای اولین بار بعد از ۵۰ سالگی و یا در افراد جوان کمتر از ۲۰ سال پیدا شود
• وجود سابقه پوکی استخوان یا مصرف داروهای استروئیدی (کورتون) و یا سرطان

بسته به علت کمردرد، پزشکان عمومی، متخصصین داخلی، روماتولوژی، ارتوپِدی، توانبخشی اعصاب و جراحی اعصاب می‌توانند کمردرد را تشخیص داده و درمان کنند. روماتولوژیست ها برای تشخیص علت کمردرد و درمان اکثر کمردردها بویژه بیماری‌های التهابی ستون فقرات مانند اسپوندیل آرتریت آنکیلوزانت (Spondylitis Ankylosing) مهارت و تجربه زیادی دارند.

عوامل خطر برای بروز کمردرد

وجود بعضی از عوامل احتمال بروز کمردرد را زیاد می‌کنند، این عوامل عبارتند از:

سن و جنس: معمولا اولین حمله کمردرد در سنین ۳۵ تا ۵۰ سالگی اتفاق می‌افتد. هرچه سن بالاتر رود شیوع کمردرد هم بیشتر می‌شود. زنان بیشتر از مردان دچار کمردرد می‌شوند.

وضعیت بدنی: در کسانی که وضعیت بدنی نامناسبی دارند کمردرد بیشتر دیده می‌شود. ضعیف بودن عضلات کمر و شکم باعث می‌شود که این عضلات نتوانند ستون فقرات را بخوبی حمایت کنند و کمردرد عارض می‌شود. افرادی که بدون آمادگی بدنی فقط گاه گاهی ورزش سنگین می‌کنند،(مثلا در روزهای تعطیل) بیشتر از افرادی که بطور مرتب و ورزش‌های ملایم انجام می‌دهند دچار کمردرد می‌شوند. مطالعات نشان داده است که ورزش‌های سبک ایروبیک برای پیشگیری از آسیب‌های دیسک‌های بین مهره‌ای مفید هستند.

رژیم غذائی: مصرف غذاهای پرکالری و پرچربی در کسانی که فعالیت بدنی چندانی ندارند موجب چاقی و کمردرد می‌شوند.

عوامل ارثی: در بعضی از کمردردهای ناشی از بیماری‌های روماتیسمی مانند اسپوندیل آرتریت آنکیلوزانت (Spondylitis Ankylosing) عوامل ژنتیکی نقش دارند.

عوامل شغلی: در شغل‌هایی که مستلزم بلند کردن، هُل دادن و یا کشیدن اجسام سنگین باشد، کمردرد شایع است. از طرف دیگر کسانی هم که کارهای نشسته انجام میدهند (پشت میزنشین‌ها) و یا رانندگی طولانی می‌کنند هم در معرض ابتلا به کمردرد هستند. بخصوص اگر طرز نشستن و صندلی هم نامناسب باشد. شغل‌های پراسترس هم از عوامل خطر برای بروز کمردرد هستند.

سیگار کشیدن: با آنکه سیگار کشیدن مستقیما ایجاد کمردرد نمی‌کند، ولی خطر کمردرد وکمردردهای همراه با درد سیاتیک را زیاد می کند.(سیاتیک عصبی است که از کمر شروع شده و به اندام تحتانی می رود و فشار بر روی این عصب ایجاد دردهای تیرکشنده از کمر به طرف پا ایجاد می کند که به این دردها درد سیاتیک می‌گویند).

سیگار کشیدن از رسیدن مواد غذائی به دیسک‌های بین مهره‌ای جلوگیری می‌کند. سرفه‌های مکرر ناشی از سیگار کشیدن ممکن است سبب کمردرد شود. سیگاری‌ها ممکن است فعالیت بدنی کمتری نسبت به غیر سیگاری‌ها داشته باشند و به این دلیل در معرض کمردرد قرار گیرند. سیگار کشیدن خطر بروز پوکی استخوان را نیز زیاد می‌کند. در پوکی استخوان شکستگی‌های دردناک در مهره‌ها اتفاق می‌افتد. سیگار کشیدن التیام یافتن آسیب‌های ناشی از تصادفات جراحی و شکستگی‌ها را آهسته کرده و دوره درد را طولانی می‌کند.

وجود بیماری‌های دیگر: بسیاری از بیماری‌ها کمردرد ایجاد می‌کنند، از جمله آرتروز (Osteoarthritis)، اسپوندیل آرتریت آنکیلوزانت، عفونت‌های مهره‌ها و دیسک‌های کمر و سرطان‌هایی که به استخوان سرایت کرده باشند (متاستاز استخوانی).

ساختمان کمر

ناحیه کمر از استخوان‌ها (مهره‌ها)، عضلات لیگامان‌ها (رباط ها) و زردپی‌ها (تاندون)، دیسک‌های بین مهره‌ای و اعصاب تشکیل شده است. هر مهره از دوقسمت تشکیل می‌شود: جسم مهره در جلو و قوس مهره در عقب. جسم و قوس مهره به گونه‌ای به یکدیگر متصل می‌شوند که سوراخ مهره‌ای را ایجاد می‌کنند. سوراخ‌های مهره‌ای در طول ستون فقرات روی هم قرار گرفته و مجرای (کانال) نخاعی را ایجاد می‌کنند که در درون آن طناب نخاعی قرار می‌گیرد.

از طناب نخاعی اعضای کوچکی که ریشه عصب نام دارند جدا شده از فضای موجود در طرفین مهره‌ها خارج می‌شوند. در انتهای ستون فقرات در کانال نخاعی اعصابی که مربوط به قسمت پایین کمر و پاها هستند ساختمانی شبیه دُم اسب را تشکیل می‌دهند. در بین هر جفت مهره، دیسک‌های بین مهره ای قرار دارند که مانند یک بالش نرم و با خاصیت کمک فنری نقش بسیار مهمی در کاهش فشار به ساختارهای ستون فقرات و همچنین تسییل حرکات آن را دارند. دیسک‌ها خود از دوقسمت تشکیل شده‌اند: قسمت محیطی که ساختمانی شبیه به غضروف دارد و قسمت میانی که ژله مانند است.

کمر درد می‌تواند مربوط به مشکلات هر کدام از اجزای تشکیل‌دهنده ناحیه کمر باشد.

علت کمردرد

“کمردرد” یک علامت است و یک تشخیص پزشکی نیست. هرگاه کمردرد وجود داشته باشد باید علت آن مشخص شود. علت کمردرد زیاد است، در زیر کمردردهای شایع و یا مهم ذکر می‌شوند.

مشکلات مکانیکی کمر، رایج‌ترین علت کمر درد

مشکلات مکانیکی کمر مربوط به چگونگی حرکات کمر در جهات مختلف است. حدود ۹۰درصد کمردردها از این نوع هستند. مشکلات مکانیکی کمر عبارتند از:

کشیدگی (Strains) و پیچ خوردگی (Sprains): شایع‌ترین علت کمردرد کِشیدگی ها و یا پیچ‌خوردگی‌های عضلانی و رباط ها است که می‌توانند موجب کمردردهای حاد یا مزمن شوند. بلند کردن اجسام سنگین به نحو غلط، باعث کشیده شدن و پارگی در رباط ها و عضلات می‌شود. نشستن در وضعیت نامناسب به مدت طولانی هم می‌تواند این عارضه را ایجاد کند.

آسیب‌های ستون فقرات

ضربه‌های ناشی از تصادفات و یا افتادن به زمین می‌تواند موجب پارگی عضلات، پیچ خوردگی یا شکستگی مهره‌ها شوند.

دژنرسانس دیسک

یکی از علل شایع کمردردهای مکانیکی، دژنرسانس یا استحاله (Degeneration) دیسک‌های بین مهره‌ای است. دیسک‌های بین مهره‌ای مانند یک بالش نرم، باعث تسهیل حرکات مهره‌ها بر روی یکدیگر می‌شوند. با بالا رفتن سن، دژنرسانس دیسک‌های بین مهره‌ای بوجود آمده و خواص دیسک‌ها از بین رفته و با فشار آمدن بر روی ستون فقرات، در موقع ایستادن، راه رفتن و یا حرکات، درد کمر ایجاد می‌شود.
در افراد مسن، آرتریت در مفاصل فاسِت (facet joints) هم ایجاد کمر درد می‌کند. مفاصل فاسِت در قسمت عقب مهره‌ها قرار داشته و مهره‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند.

فتق دیسک بین مهره‌ای‌

این عارضه که بیرون‌زدگی دیسک و یا گاهی پاره شدن دیسک هم نامیده می‌شود، در اشخاص فعال و جوان‌تر هم بروز می‌کند. فشار ناگهانی به ناحیه کمر در نتیجه وارد آمدن نیروهای بیش از اندازه و یا فشارهای کم ولی مداوم بر روی دیسک می‌تواند باعث ضعف قسمت محیطی و یا پارگی آن شده و قسمت میانی (هسته) آن بیرون زده می‌شود. اگر این بیرون زدگی به ریشه‌های عصبی در ناحیه کمر فشار وارد آورد، آن گاه درد عصب سیاتیک ایجاد می شود. درد عصب سیاتیک دردی است که از ناحیه کمر و باسن به طرف پشت ران و ساق پاها انتشار پیدا می کند. دردهای ناشی از ریشه عصب در ستون فقرات با نشستن، انجام فعالیت، سرفه و عطسه تشدید یافته و با استراحت بهتر می شوند.

بیرون زدگی دیسک های کمر در ام-آر-آی‌ها زیاد دیده می شود، حتی در کسانی که کمر درد ندارند۔ فتق دیسک کمر، معمولا در طول زمان بهبودی می‌یابد بدین صورت که خُرده های دیسک و آب آن جنب شده و فشار و تحریک بر روی عصب برداشته می شود۔ علامت برجستگی دیسک بیشتر از فتق (بیرون زدگی) دیسک در عکس برداری دیده می شود که نیمی از این موارد در افرادی است که درد کمر ندارند.

آرتریت ها

در آرتروز و اسپوندیل آرتریت آنکیلوزانت گرفتاری ستون فقرات ایجاد کمردرد می کنند. در اسپوندیل آرتریت آنکیلوزانت درد کمر در موقع استراحت وجود دارد و با فعلیت بهتر می شود که برعکس کمردردهای مکانیکی است. به این نوع درد، کمردرد التهابی می‌گویند.

اختلالات اسکلتی ستون فقرات

بعضی از این اختلالات عبارتند از:

• اسکولیوز ‎(scoliosis)‏: وجود انحنای غیر طبیعی در ستون فقرات بطور مادرزادی که معمولا تا سنین متوسط عمر، درد ایجاد نمی کند.
• اسیوندیلولستزیس ‎(spondylolisthesis)‏: جابجا شدن مهره های بالاتر و لغزیدن آن ها بجلوکه در عکس برداری معمولی با اشعه ایکس قابل رویت است. این عارضه ممکن است با ایجاد آرتریت در مفاص فاست درد ایجاد کند و یا این که فقط درعکس دیده شود ولی علامتی هم نداشته باشد.

تنگی کانال نخاعی

در این عارضه، کانال استخوانی که طناب نخاعی و عصب ها از آن عبورمی کنند تنگ می شود. اکثرا علت این تنگ شدن، رشد استخوان های اضافی بعلت آرتروز (اوستئوآرتریت) ستون فقرات می باشد۔ فشاری که بر اثر تنگی بر روی عصب ها وارد می شود نه تنها ایجاد درد می کند، بلکه باعث کم شدن حس در پاها و از دست دادن کنترل مثانه و روده (بی اختیاری ادرار و مدفوع) می‌شود. بیماران ممکن است با را رفتن دچار درد شدید پاهای شود که با احساس گزگز شدن همراه است.

پوکی استخوان

پوکی استخوان درد ندارد ولی شکستگی مهره‌ها که عارضه پوکی استخوان است، می تواند کمردرد ایجاد کند.

عفونت ها و تومورها

عفونت ها و تومورها از علل شایع کمردرد نیستند ولی تشخیص آن ها اهمیت زیادی دارد. عفونت مهره ها اوستیو میلیت ‎(Osteomyelitis)‏ نامیده می شود و عفونت دیسک ۾ دیکشیت ‎(diskitis)‏ نامیده می شوند. تومورها نیز از علل نسبتا نادر کمردرد بشمار می روند. گاهی تومورها از مهره ها شروع می‌شوند ولی بیشتر تومورهای مهره ها مربوط به سرطان هائی است که در قسمت های دیگر بدن مثل پستان یا پروستات وجود داشته و به مهره ها سرایت می کنند (متاستاز).

مشکلات روانی

با آنکه علل کمردرد معمولا یک بیماری جسمی است ، ولی استرس های روحی می توانند در احساس درد، شدت و دوره درد تاثیرگذار باشند. استرس می تواند موجب انقباض عضلات و دردناک شدن آن ها شود.

سایر علت‌های کمردرد

• حاملگی: در حاملگی بعلت تغییراتی که در وضعیت بدنی ایجاد می شود و ضعیف شدن عضلات شکم، ممکن است کمردرد پیدا شود.
• سنگ کلیه
• ‎cig‏ منی لگن در زن
• آندومتریوز: وجود بافت رحم در محل های خارج از رحم
• فیبرومیالژیا: عارضه ای که درد منتشر در بدن ایجاد می کند.

تشخیص کمردرد

کمردرد یک علامت است و همیشه باید علت آن را پیدا کرد. برای تشخیص دادن علت کمردرد ، ابتدا شرح حال پزشکی گرفته می شود و معاینه های بالینی انجام می شود۔ در شرح حال، سئوال های مربوط به نوع درد و وجود بیماری ها در خود بیمار و فامیل وی پرسیده می‌شود. این سئوال ها عبارتند از:

• آیا سابقه افتادن به زمین یا ضربه به کمر وجود دارد؟
• آیا درد کمر با دراز کشیدن بهتر می شود یا بدتر؟
• آیا با فعالیت یا حرکت یا طرز قرارگرفتن بخصوصی درد کمرشدید تر می شود؟
• آیا در طی روز در یک زمان مشخص، درد بدتر یا بهتر می شود؟
• آیا بیمار یا افراد فامیل وی بیماری روماتیسمی (آرتریت) که ستون فقرات را مبتلا کند دارند؟
• آیا سابقه عمل جراحی یا درد قبلی در کمر وجود دارد؟
• آیا در یک یا هر دوپا درد، بیحسی یا گزگزشدن موجود است؟
• آیا علائم عمومی مثل تب و کاهش وزن موجود است؟
• آیا درد شبانه ای که بیمار را بیدار نگه‌دارد موجود است؟
• آیا سابقه بدخیمی در بیمار وجود دارد؟

در معاینه فرد مبتلا به کمردرد، به نکات زیر توجه می شود:

• چگونگی ایستادن و راه رفتن
• امتحان رفکس‌های عصبی در مچ پا و زانوها و امتحان حسی پاها
• امتحان قدرت عضلات در پاها (راه رفتن بر روی پنجه پاها یا پاشنه پاها)
• امتحان برای وجود علائم تسریک ریشه اعصاب
• امتحان برای یافتن نقاط حساسی که در فیبرومیالژی وجود دارند

در اکثر موارد شرح حال و معاینه بالینی برای تشخیص کمردرد کفایت می کند ولی بر حسب یافته های غیر طبیعی، ممکن است برای پیدا کردن علت کمردرد انجام آزمایش های زیر ضرورت پیدا کنند:

عکس برداری با اشعه ایکس: در عکس برداری با اشعه ایکس، تسویر استخوان ها و مهره‌ها قابل دیدن است. این روش برای تشخیص شکستگی‌ها، آرتروز، انحراف های ستون فقرات و جابجائی مهره ها مفید است.

ام-آر-آی (Magnetic Resonance Imaging (MRI)): در این روش بجای اشعه ایکس از نیروی مغناطیسی قوی برای تصویربرداری استفاده می شود. برخلاف عکس برداری با اشعه ایکس که فقط استخوان را نشان می دهد، ام-ار-آی قادر به نشان دادن واضح بافت های نرم یعنی عضلات و تاندون ها، لیگامان ها و عروق خونی می باشد. اگر پزشک به وجود عفونت، تومور، التهاب یا فشار دیسک بین مهره ای بر روی عصب مشکوک باشد، ممکن
است از ام-آر-آی برای تشخیص استفاده شود۔

انجام ام۔ار۔آی در بسیاری از موارد و بویژه در مراحل اولیه کمردرد ضروری نیست، مگر آنکه در شرح حال و یا معاینات بالینی و گاهی اوقات آزمایش های خون، علائم خاص مربوط به بیماری های التهابی و غیر مکانیکی وجود داشته باشد.

در مواردی که درد کمر بیش از ۳ تا ۶ هفته طول کشیده و یا اگر احتیاج به عمل جراحی باشد، به انجام ام-آر۔آی احتیاج خواهد بود. چون اکثر کمردردها بخودی خود برطرف می شوند، انجام ام-آر-آی در مراحل اولیه کمردرد ممکن است بیشتر از اینکه کمک کننده باشد، موجب اشکال در تشخیص علت کمردرد گردد۔
بدین معنی که ام-آر۔آی ممکن است یافته هائی را نشان دهد که ربطی به کمردرد فعلی بیمار نداشته باشند. در بعضی از افراد ام-آر۔آی برجستگی دیسک های بین مهره ای را نشان می دهد ولی بیمار کمردرد ندارد.

سی تی اسکن  (tomography Computed (CT) scan)‏: با این روش عکس برداری ساختمان‌هائی قابل رویت هستند که با عکس برداری معمولی دیده نمی شوند۔ این روش برای تشخیص دررفتگی های دیسک بین مهره ای، تومورها و تنگی کانال نخاعی کاربرد دارد.

آزمایش های خون: بطور معمول برای کمردرد از آزمایش های خون استفاده نمی شود ، ولی در صورت وجود بعضی از علائم و برای رد کردن بیماری هائی که می توانند کمردرد ایجاد کنند. ممکن است آزمایش های زیر درخواست شوند:

• شمارش گلبولی: در موارد عفونت ها یا التهاب
• سرعت رسوب گلبول های قرمز ‎‏در بیماری های التهابی یا عفونی
• ‎C-reactive protein(CRP)‏: آزمایش دیگری برای اندازه گیری التهاب
•  B27-HLA: آزمایش خونی است برای تعیین نشانگر ژنتیکی که با بیماری اسپوندیل آرتریت انکیلوزانت ارتباط دارد.

باید متذکر شد که هیچ یک از آزمایش های فوق به تنهائی نمی توانند علت کمردرد را تشخیص دهند۔ بطور مثال ام-ار-آی ستون فقرات در بسیاری از افرادی که هیچ علامتی ندارند ممکن است یافته هایی را نشان دهد۔ همین طور در بعضی از افراد سالم و بدون درد ممکن است آزمایش سرعت سدیمانتاسیوں گلبول های قرمز(ESR) غیرطبیعی باشد.

تشخصی کمردرد با گرفتن شرح حال و انجام معاینه بالینی – و گاهی تصویربرداری و آزمایش‌های خون – امکان پذیر است. بعضی اوقات علت دقیق کمردرد ممکن است مشخص نشود اما اکثر این نوع کمردردها هم بعد از مدتی برطرف می شوند۔

پیشگیری از کمردرد

یکی از بهترین کارها برای پیشگیری از کمردرد، انجام ورزش مرتب برای تقویت عضلات کمر است. در قسمت درمان کمردرد ۴ نوع ورزش مخصوص شرح داده شده که می توانند برای پیشگیری از کمردرد هم مفید باشند۔ ورزش هائی که باعث تقویت عضلات و حفظ تعادل می شونده خطر افتادن به زمین و شکستگی استخوان را کم می کنند۔

رعایت رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از کمردرد اهمیت دارد. رژیم غذائی برای حفظ وزن مناسب و یا کم کردن وزن در کسانی که اضافه وزن دارند برای کم کردن فشارهای غیر ضروری بر کمر مفید هستند.

برای حفظ استخوان های قوی، مصرف کافی کلسیم و ویتامین ‎D‏ ضروری است. مواد غذائی حاوی کلسیم عبارتند از: مواد لبنی کم چرب، سبزیجات با برگ های سبز تیره مثل کلم بروکلی، شلغم، ماهی ساردین، آزاد و قزل آلا، سویا و نوشیدنی هانی که به آن ها کلسیم اضافه شده باشد۔ یک لیوان شیر حاوی ۴۰۰ میلی گرم کلسیم می باشد. سایر مواد لبنی مثل ماست و پنیر و کشک نیز کلسیم زیاد دارند۔

کسانی که رژیم ‎غذایی آن ها به هر دلیلی فاقد کلسیم کافی است، می توانند از قرص های حاوی کربنات کلسیم یا سیترات کلسیم استفاده کنند. قرص های حاوی کلسیم متنوع هستند و ولی کربنات کلسیم ‎بیشترین مقدار کلسیم مفید یا طبیعی را تامین می کند. کربنات کلسیم باید با غذا مصرف شود.

بهترین مکمل‌های حاوی کلسیم

از طرف دیگر مصرف کلسیم نباید از ۲۵۰۰ میلی گرم در روز نیز تجاوز کند، زیرا مقادیر زیاد کلسیم می تواند سنگ کلیه ایجاد کند۔ اگر کلسیم از مواد غذایی تامین شود از نظر سنگ کلیه بهتر از قرص های کلسیم می‌باشد.

بنابراین هر کسی که سابقه سنگ کلیه دارد، باید کمتر از قرص کلسیم استفاده کند و بیشترین کلسیم مورد نیاز خود را از مواد غذانی تامین کرده و مایعات زیاد هم مصرف کند.

برای جذب کافی کلسیم از روده ها، ویتامین ‎D‏ مورد لزوم می باشد۔ در اثر تابش اشعه خورشید ویتامین ‎D‏ در پوست بدن ساخته می شود۔ اگر مقداری از پوست، بدون استفاده از کرم ضد ‎آفتاب به مدت ۱۵ دقیقه در روز در معرض نور آفتاب قرار گیرد، ویتامین ‎D مورد نیاز بدن ساخته می شود. غذاهائی که بطور طبیعی ویتامین D دارند کم هستند. این غذاها عبارتند از: ماهی های چرب و روغن ماهی.

مطالعات نشان داده اند که در افراد مسن، کسانی که خانه نشین هستند و در مناطق سردسیر در فصل زمستان، ساخته شدن ویتامین ‎D کم می شود۔ کسانی که در معرض کمبود ویتامین ‎D‏ هستند می توانند از مولتی ویتامین های حاوی ویتامین ‎D‏ استفاده کنند. مقدار نیاز به ویتامین ‎D‏ در حال حاضر ۴۰۰ واحد بین المللی برای مردان و زنان در سنین ۵۱ تا ۷۰ سالگی و ۶۰۰ واحد برای افراد مسن تر از ۷۰ سال توصیه می شود۔

انواع مولتی‌ویتامین حاوی ویتامین D

مصرف زیادی ویتامین ‎D‏ (بیشتر از ۲۰۰۰ میلی گرم در روز) نیز توصیه نمی‌شود، مگر در مواردی که کمبود شدید ویتامین D وجود داشته باشد که در این موارد پزشک ممکن است مقدار زیادتری ویتامین ‎D در ابتدای درمان (و با کنترل آزمایشات لازم) تجویز کند.

نشستن و ایستادن صحیح برای حفظ تعادل عضلات و هم چنین اجتناب از بلندکردن اجسام سنگین در وضعیت نامناسب، در پیشگیری از کمردرد مفید هستند. اگر مجبور به بلندکردن جسم سنگینی هستید بطرف جسمی که می خواهید آن را بردارید خم نشوید، بلکه کمر را صاف نگه داشته و به آن جسم نزدیک شوید و با فشار آوردن بر روی ران ها آن را بردارید.

درمان کمر درد

درمان کمردرد در دو بخش، درمان کمردرد حاد (کمردردهایی که کمتر از ۶ هفته طول می کشند) و درمان کمردرد مزمن (کمردردهائی که بیش از ۳ ماه طول کشیده اند) شرح داده می شود.

درمان کمر درد حاد

اگر بیماری مهمی مانند عفونت، تومور یا بیماری های روماتیسمی در کار نباشند، کمردرد های حاد معمولا در مدت کوتاهی برطرف می شوند۔ حتی اگر دررفتگی دیسک کمر هم ایجاد شده باشد، در بسیاری از موارد، با جذب قطعات دیسک و برداشته شدن فشار از روی عصب، درد از بین می رود. مصرف استامینوفن، آسپیرین یا ایبوپروفن می توانند در تسکین درد موثر واقع شوند.

استفاده از کیف آب گرم یا حوله گرم و گاهی کیف یخ هم می تواند در کمردردهای حاد مفید واقع شوند۔

از نظر مقدار استراحت و فعالیت در کمردرد، در سال های اخیر توصیه ها نسبت به قبل تغییر زیادی پیدا کرده است. در حال حاضر شاید بهترین توصیه برای کمردرد حاد این باشد که بیمار هرچه زودتر ‎فعالیت‌های عادی خود را ازسرگیرد و به او اطمینان داده شود که مشکل برطرف خواهد شد. با برخاستن از بستر و حرکت کردن، خشکی کمر کم شده، درد بهتر شده و بیمار قادر خواهد بود که زودتر فعالیت‌های خود را از سر گیرد. مطالعات نشان داده‌اند که بهبودی افرادی که فعال باقی می‌مانند سریع‌تر از افرادی است که استراحت زیادی می‌کنند.

استراحت مطلق در بستر بمدت طولانی دیگر مانند گذشته توصیه نمی شود. اگر کمردرد خیلی شدید باشد ممکن است برای مدت کوتاهی (حدود ۲۴
ساعت) استراحت در بستر لازم شود۔ برای راحت بودن در بستر، بیمار می تواند به پشت بخوابد، سر و شانه ها را بالا قرار داده و زیر زانوهایش یک بالش قرار دهد و ا اینکه به پهلو بخوابد و زانوئی که در بالا قرار می گیرد خم کرده و بین دو زانو یک بالش بگذارد۔

در زمانی که کمر درد ادامه دارد، از انجام کار هایی که فشار زیادی به کمر وارد می آورند باید خودداری کرد، ولی انجام کارهای روزمره و نرمش های سبک مثل راه رفتن اشکالی ندارد۔ اگر بعضی از فعالیت ها درد کمر را تشدید می کند بهتر است آن نوع فعالیت را متوقف کرد۔

از نظر کارهای شغلی، بیشتر متخصصین توصیه می کنند که اگر شخص مبتلا به کمردرد بتواند از ایستادن و نشستن طولانی، بلندکردن اجسام سنگین و حرکات چرخشی کمر اجتناب کند، به کار خود ادامه دهد. اما اگر شغل آن ها طوری است که نتوانند موارد بالا را رعایت کنند، برای مدت کوتاهی به محل کار خود نروند.

در موقع ایستادن، قرار دادن یک پا بر روی یک زیرپائی (کرسی پا) و عوض کردن پاها به تناوب ممکن است کمک کننده باشد. در درمان کمردرد حاد، معمولا ورزش های سنگین و عمل جراحی توصیه نمی شود.

درمان کمردرد مزمن

کمردردهای مزمن را از نظر درمان می توان به دو دسته تقسیم کرد: گروهی که احتیاج به عمل جراحی دارند و گروهی که احتیاج به عمل جراحی ندارند. همیشه پزشکان سعی می کنند که قبل از اقدام به عمل جراحی ابتدا روش های غیرجراحی را برای هر بیمار امتحان کنند. فقط در تعداد معدودی (و نه همه) از بیمارانی که کمردرد بر اثر تومور، عفونت و یا فشار روی ریشه اعصاب نخاعی عارض شده باشد،‌ انجام عمل جراحی ضرورت پیدا می‌کند.

شایع‌ترین روش های درمانی در کمردردهای مزمن عبارتند از:

درمان های غیرجراحی

گرما و سرما

استفاده از کیف آب گرم یا کیف یخ – و گاهی ترکیب این دو۔ می توانند کمر درد را تخفیف دهند۔ استفاده از گرما و سرما درد را کاهش می دهند ولی علت درد را برطرف نمی کنند. گرما موجب گشاد شدن عروق خونی شده و اکسیژن رسانی به بافت ها را زیاد می کند و در نتیجه اسپاسم عضلات کاهش می یابد. گرما هم چنین احساس درد را تغییر می دهد.

سرما با کاهش اندازه عروق خونی و جریان خون، ممکن است التهاب را کم کند۔ گرچه در موقع استفاده از سرما، احساس درد در پوست وجود دارد، ولی سرما موجب کم شدن حس دردهای عمقی می شود۔ بعضی مطالعات مفید بودن کیف یخ در درمان کمردرد را تایید نکرده اند.

ورزش

اگرچه معمولا برای کمردرد های حاد ورزش توصیه نمی شود، ولی انجام ورزش های مناسب می تواند درد کمردرد های مزمن را تخفیف داده و شانس برگشت درد را کم کند. چهار نوع حرکتی که ممکن است برای وضعیت بدنی و کمردرد مفید باشند عبارتند از:

• خم شدن به جلو (flexion): هدف از انجام این حرکات که با خم شدن به جلو صورت می گیرد عبارتست از:
  1. افزایش فضای بین مهره ها و کم کردن فشار بر روی عصب ها
  2. کشش عضلات کمر و لگن
  3. تقویت عضلات شکم و باسن که فشار بر روی ستون فقرات را کم می کند

احتیاط : اگر کمردرد بعلت دررفتگی دیسک بین مهره ها بوجود آمده باشد؛ ممکن است این حرکت با زیاد کردن فشار داخل دیسک ؛ وضعیت را بدتر کند.

• خم شدن به عقب (‎extension): ‏در این حرکات کمر بطرف عقب خم می شود۔ این حرکات دردهای انتشاری به پاها را تخفیف می دهد. این حرکات را می‌توان با دراز کشیدن بر روی شکم و بالا آوردن پاها یا تنه انجام داد. این حرکات باعث باز شدن کانال نخاعی و تقویت عضلات حمایت کننده ستون فقرات می شوند.
• ورزش های کششی (stretching): ‏همانطور که از اسم این حرکات پیداست، هدف از انجام این حرکات، کشیدن عضلات و سایر بافت‌های نرم کمر است. این حرکات خشکی کمر را کاهش داده و دامنه حرکات را زیاد می کنند.
• ورزش های هوازی: با انجام ورزش های هوازی مانند راه رفتن، بالا و پایین پریدن ‎(jogging)‏ و شنا کردن، ضربان قلب تند می شود۔ اینگونه ورزش ها بطور کلی برای بهبود شرایط جسمی مفید هستند و برای موثر واقع شدن لازم است که این نوع ورزش ها حداقل ۳ بار درهفته و هر بار به مدت ۳۰ دقیقه انجام شوند. البته در مورد کمردرد، بعضی از انواع ورزش های ایروبیک که مستلزم پیچ خوردن و خم شدن های شدید است، مثل پارو زدن را نباید انجام داد، زیرا این نوع ورزش ها با بالا بردن فشار داخل دیسک ها ممکن است بجای مفید بودن مضر واقع شوند. اگر به علت کمردرد نمی توانید ۳۰ دقیقه پشت سر هم ورزش کنید، از ۱۰ دقیقه هربار شروع کرده و به تدریج آن را افزایش داده تا به ۳۰ دقیقه برسید.

بطور کلی توصیه می شود، قبل از انجام هر نوع ورزشی برای درمان کمردرد با پزشک یافیزیوتراپ مشورت کنید.

دارو درمانی

داروهای زیادی برای درمان کمردرد مورد استفاده قرار می گیرند، انواع این داروها عبارتند از:

• مسکن‌ها: مسکن ها داروهانی هستند که درد را تسکین می دهند. از این گروه داروها می‌توان از استامینوفن، آسپیرین و بعضی داروهای مخدر نظیر کدئین نام برد. مصرف داروهای مخدر نباید طولانی باشد و معمولا از آن ها برای دردهای شدید و دردهای بعد از عمل استفاد می شود.
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDS): داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی درد و التهاب را از بین می برند و در درمان بعضی از انواع کمردرد موثر واقع می شوند. انواع این داروها در ایران وجود دارد که عبارتند از: ‎ایبوپروفن، ایندومتاسین، دیکلوفناک، ناپروکسن، پیروکسیکام، ملوکسیکام و سلکسیب.
  همه داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی با ممانعت از اثر موادی بنام پروستاگلاندین که در التهاب نقش دارند عمل کرده و درد را هم تخفیف می دهند. اما تاثیر این داروها در افراد مختلف با هم فرق می کند. به این معنی که یکی از این داروها ممکن است بیشتر از بقیه در یک بیمار موثر واقع شود. عوارض شایع داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی عبارتست از: تحریک معده، زخم های معده و انی عشر، خونریزی های گوارشی، ترش ‎کردن، اسهال و جمع شدن مایع در بدن.

هشدار: داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی می‌توانند عوارض گوارشی و کلیوی ایجاد کنند. هرچه مصرف این داروها طولانی‌تر باشد، احتمال پیدایش این عوارض ببیشتر می‌شود. افراد مسن‌تر از ۲۵ سال با سابقه زخم‌های معده و اثنی عشر و خونریزی باید با احتیاط زیاد از این داروها استفاده کنند.

• مسکن‌های موضعی: مانند پماد متیل سالیسیلات یا ژل دیکلوفناک و پیروکسیکام نیز ممکن است در درمان بعضی از انواع کمردرد مفید واقع شوند.

انواع پماد مسکن موضعی

• سایر داروها: داروهای دیگری که در کمردرد ممکن است مصرف شوند عبارتند از داروهای شل کننده عضلانی و بعضی از داروهای ضدافسردگی. اگر کمردرد بعلت بیماری التهابی مانند اسپوندیل آرتریت آنکیلوزان باشد، داروهای ویژه درمان این بیماری تجویز می شود.

کشش کمر (traction)

‏با استفاده از وزنه و یا وسایل‎ دیگر، کشیدن کمر انجام می‌شود. استفاده از این روش مبتنی بر این ‏اصل است که با دور کردن مهره‌ها از یکدیگر دیسک بین مهره ای که به بیرون زده شده بجای خود باز‎ ‏می گردند. بعضی از بیماران، در موقعی که کشش انجام می شود احساس بهبودی می کنند ولی وقتی‎ ‏کشش متوقف می شود درد بازگشت می کند. دلایل علمی که نشان دهد در دراز مدت این روش در‎ ‏درمان کمردرد مفید است،‌وجود ندارد.‎

کُرست و بِریِس

انواع کرست و بریس (Brace) و باندهای الاستیک برای محدود کردن حرکت ستون فقرات و حمایت ‏عضلات شکم و تصحیح وضعیت قرار گرفتن، در درمان کمردرد ممکن است مورد استفاده واقع شوند.‎ ‏گرچه استفاده از این وسایل در بعضی از موارد بعد از عمل جراحی مناسب هستند، ولی شواهد کمی در‎
‏دست است که مفید بودن کرست و بریس را در درمان کمردرد نشان دهد.

در حقیقت کرست و بریس‎ ‏علت محدود کردن حرکات عضلات ممکن است آنها را ضعیف کرده و بجای مفید بودن، مضر‎ ‏باشند.‎

تغییر در روش زندگی و انجام کارها‎

یادگیری حرکات صحیح بدن در انجام کارهای روزمره بویژه در مواقع بلند کردن هل دادن و کشیدن‎، ‏اجسام سنگین قسمتی از برنامه درمانی کمردرد می باشد. تغییر برنامه زندگی و انجام مرتب ورزش‎ ‏خواب منظم، ترک سیگار و رژیم غذائی مناسب نیز در درمان کمردرد مفید هستند.‎

تزریقات

اگر دارو و سایر درمان های غیرجراحی برای تسکین درد کمردرد های مزمن موثر واقع نشوند، بعضی‎ ‏از پزشکان ممکن است از تزریقات مختلف استفاده کنند. انواع تزریقاتی که در کمردرد های مزمن مورد‎ ‏استفاده قرار می گیرند عبارتند از: بلوک کردن ریشه اعصاب، تزریق کورتون در مفاصل فاست و‎ ‏تزریق کورتون در نقاط حساس۔.

درمان‌های مکمل و آلرناتیو (Complementary and alternative treatments)

در مواقعی که کمردرد مزمن می شود و داروها و روش های درمانی معمول درد را برطرف نمی کنند‎، بسیاری از بیماران روش های دیگری را امتحان می کنند. این درمان ها، بیماری را معالجه نمی کنند و ترمیمی نیز انجام نمی دهند، ولی بعضی از بیماران این روش ها را در تسکین درد مید گزارش می کنند. بعضی از این روش ها عبارتند از:

دستکاری ‎(Manipulation)‏

دستکاری بیشتر توسط کایروپراکتیک ها و هم چنین فیزیوتراپیست ها یا ماساژورها انجام می شود۔ در این روش با دست ها، کار هایی بر روی کمر انجام می شود که شامل تنظیم کردن ‎(adjustment)‏ ماساژ، یا تحریک ستون فقرات و بافت های اطراف آن می باشد۔ این نوع درمان بیشتر درکسانی که کمر دردهای ساده و بدون عارضه دارند و اگر همراه با سایر درمان ها انجام شود موثر واقع می شوند.

بیماران مبتلا به پوکی استخوان، اسپوندیل آرتریت آنکیلوزانت، آرتریت ‎روماتوئید و در مواردی که فشار بر روی طناب نخاعی موجود است و در بیمارانی که از قرص های ضد انعقاد مثل وارفارین استفاده می کنند، دستکاری ستون فقرات جایز نیست.

تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست (TENS)

در این روش با وسیله ای الکتریکی که بر روی پوست قرار می گیرد اعصاب ناحیه دردناک تحریک می شود۔ کاربرد این روش بر مبنای این تئوری است که تحریک عصب، می تواند درک درد را تغییر دهد. نتایج مطالعات در مورد اینکه این وسیله مقدار آندورفین ‎(endorphins)‏ بالا میبرد ضد و نقیض است (آندورفین ماده شیمیائی طبیعی بدن است که احساس درد را از بین می برد).

طب سوزنی (Acupuncture)

مبنای طب سوزنی یک تئوری است که بر طبق آن نیروهای بنام QI ( – چی – تلفظ می شود) در کانال های خاصی در بدن جریان دارند که اگر این جریان مسدود شود، بیماری ایجاد می شود. بر مبنای این تنوری، قرار دادن سوزن در محل های خاصی در طول این کانال ها می تواند این انسداد را برطرف کرده و جریان “چی” را دوباره برقرار کند و درنتیجه درد از بین رفته و سلامت باز می گردد۔

اگرچه معدودی از پزشکان با نظریه انسداد “چی” موافقت دارند، ولی بعضی دیگر معتقدند، قرار دادن سوزن و تحریک با آن (توسط یک جریان ضعیف الکتریکی) ممکن است تولید اندورفین، سروتونین و استیل کولین بدن را زیاد کند. این مواد شیمیانی واسطه‌های طبیعی کاهش حس درد در بدن هستند.

درمان‌های جراحی

درمان جراحی فقط در تعداد معدودی از بیماران مبتلا به کمردرد و برای موارد خاص کاربرد دارد. بیشتر اوقات درمان جراحی برای کمر دردهای مزمنی مورد استفاده قرار می گیرد که به درمان های دیگر جواب نداده باشند. اگر بیمار کمردرد دائمی داشته باشد، نتواند بعلت درد بخواب رود، یا نتواند به شغل خود ادامه داده و یا کارهای روزمره را انجام دهد، آن گاه بسته به تشخیص، ممکن است عمل جراحی برای درمان بعضی از کمردردها در نظر گرفته شود.

بطور کلی دو گروه از بیماران مبتلا به کمردرد احتیاج به عمل جراحی پیدا می کنند:

گروه اول که کمردرد مزمن به همراه سیاتیک (درد عصب سیاتیک که از کمر به پاها انتشار پیدا می کند) دارند. که علت آن دررفتگی دیسک بین مهره ای، تنگی کانال نخاعی ، اسپوندیلولسټزیس یا شکستگی های مهره ها با فشار بر روی اعصاب است.

گروه دوم بیمارانی هستند که کمردرد آن ها بدون درد سیاتیک است و معمولا علت کمردرد در این گروه دژنرسانس دیسک است (کمر دردهای دیسکوژنیک) نتایج عمل جراحی در گروه اول بیشتر قابل پیش بینی بوده و بهتر از نتایج عمل در گروه دوم است.

منبع: www.iranianra.org