بسیاری از افراد هنگامی که میخواهند مصرف داروی جدیدی را شروع کنند، به دنبال این هستند که بدانند عوارض آن دارو چیست و احیانا چه تداخلاتی با مواد غذایی یا داروهای دیگری که مصرف می‌کنند، دارد. به علت آن که تداخلات دارویی مسئله بسیار مهمی میباشد، لازم است دقیق‌تر بدانیم که تداخل دارویی چیست و در چه حالت‌هایی ممکن است اتفاق بیفتد.
یکی از مهمترین نکاتی که باید قبل از اضافه کردن داروی جدید (حتی داروهای بدون نسخه) رعایت کنید، این است که در مورد مصرف بعضی از مواد غذایی همراه با دارو اطلاع کسب کنید و نیز در صورت داشتن بیماری زمینه‌ای، حتما با پزشک داروساز خود مشورت کنید و او را در جریان شرایط دقیق خود قرار دهید تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود. در این مقاله در رابطه با تداخل دارویی، انواع آن به همراه مثال‌هایی رایج در این زمینه می‌خوانید. با مجله سلامتی مفید طب همراه باشید.
تداخل دارویی چیست؟
اول از همه بایستی «تداخل دارویی» را تعریف کنیم. تداخل دارویی به معنی واکنش دارو با ترکیبی دیگر است که می‌تواند منجر به افزایش یا کاهش اثر دارو شده یا باعث بروز عارضه‌ای جانبی از داروی مذکور شود.
انواع تداخل دارویی
تداخلات دارویی ممکن است در سه حالت اتفاق بیفتد:
۱. تداخل دارو با داروهای دیگر
این نوع تداخل وقتی پیش می‌آید که دو یا چند دارو، با هم واکنش می‌دهند. این داروها ممکن است از داروهای بدون نیاز به نسخه یا داروهای نسخه‌ای باشند. تداخلات داروهایی که پنجره‌ی درمانی باریک‌تری دارند (یعنی فاصله‌ی دوز درمانی و دوز سمی آن‌ها کم است)، معمولا خطر بیشتری به همراه خواهند داشت.
فرض بگیرید داروی اول، دارویی با پنجره‌ی درمانی باریک است که داروی دوم می‌تواند با اثر روی آنزیم‌های کبدی، متابولیسم و حذف آن را به تاخیر انداخته و احتمال مسمومیت با داروی اول را افزایش دهد. در مثالی دیگر، داروی اول می‌تواند از دفع ادراری داروی دوم جلوگیری کند و منجر به افزایش سطح خونی داروی دوم و احتمال مسمومیت با داروی دوم شود.
در برخی از انواع تداخلات دارو با دارو (drug-drug interactions)، مصرف داروی اول باعث کاهش اثرات مطلوب داروی دوم می‌شود. مثلا آنتی بیوتیک‌ها ممکن است با تغییر در کیفیت و کمیت باکتری‌های مفید روده و واژن، باعث برخی تغییرات داخلی شده و اثرگذاری قرص‌های ضدبارداری را کاهش دهند. یا در مثالی دیگر، مصرف همزمان پودر ملین اسفرزه با داروهای دیگر توصیه نمی‌شود چون اسفرزه با جذب آب در روده متورم شده و ممکن است جذب داروهای دیگر را مختل کند.
گاهی اوقات نیز تداخل دارو با دارو به علت هم افزایی اثرات مشترک داروهاست. مثلا مصرف شربت اکسپکتورانت کدئین و قرص استامینوفن کدئین باعث تشدید اثرات خواب آوری کدئین می‌شود. یا مصرف داروی اول که از عارضه‌های مهمش عارضه‌ی کبدی است همراه داروهای دوم با با عارضه کبدی، ریسک آسیب کبدی را افزایش می‌دهد.
۲. تداخل دارو با غذا
تداخل دارو با غذا (drug-food interactions) یا مکمل‌ها یا ترکیبات گیاهی مثل دمنوش‌ها، وقتی پیش می‌آید که دارویی باعث اختلال در جذب برخی ریزمغذی‌ها یا افزایش دفع آن‌ها از بدن بشود. گاهی اوقات نیز گیاهان یا ریزمغذی‌ها، باعث کاهش یا افزایش اثر داروها می‌شوند.
به عنوان مثال، تنباکوی سیگار می‌تواند با افزایش متابولیسم کبدی برخی داروها، باعث بی اثر شدن سریع‌تر و کاهش اثرات درمانی داروها شود.
برخی از غذاها نیز ممکن است مستقیما اثرات داروها را خنثی کنند. مثلا مصرف سبزیجاتی مثل اسفناج با وارفارین تداخل دارد چون ویتامین K موجود در این سبزیجات، اثرات درمانی وارفارین را کاهش می‌دهد.
لبنیات و ترکیبات حاوی کلسیم، می‌توانند جذب برخی از داروها مثل داکسی سایکلین را کاهش دهند.
همینطور برخی گیاهان با داشتن خواص ضدانعقاد خون، کاهنده فشار و قند خون ممکن است اثرات داروهای ضد انعقاد خون، ضد فشار و قند خون را تشدید کنند.
۳. تداخل دارو با بیماری
تداخل دارو با بیماری (drug-disease interactions) وقتی پیش می‌آید که دارو باعث وخیم شدن یک بیماری زمینه‌ای یا شرایط بیمار شود. مثلا اگر برای گرفتگی بینی قصد دارید آنتی هیستامین دکونژستانت مصرف کنید، بایستی بدانید که ترکیب ضدگرفتگی بینی موجود در این دارو، باعث افزایش فشار خون می‌شود که این مورد می‌تواند در افرادی که از قبل مبتلا به فشار خون بالا هستند، دردسرساز باشد.
بنابراین همیشه به پزشک و داروساز خود درمورد شرایط یا بیماری خاصی که دارید اطلاع دهید. بیماری‌های کبدی یا کلیوی، دیابت، فشار خون، آسم، صرع و بیماری‌های قلبی بیماری‌هایی هستند که بیشترین میزان تداخل را ممکن است ایجاد بکنند.
چگونه از تداخلات دارویی جلوگیری کنیم؟
توصیه می‌شود وقتی برای تحویل گرفتن داروهای نسخه‌ای یا حتی داروهای بدون نسخه به داروخانه مراجعه می‌کنید، سراغ دکتر داروساز را بگیرید و حتما وی را از داروهای دیگری که مصرف می‌کنید یا اخیرا مصرف کرده‌اید، مکمل‌ها، ترکیبات یا داروهای گیاهی و شرایط یا بیماری زمینه‌ای خود مطلع بکنید و جهت انتخاب و نحوه مصرف داروها مشورت بگیرید.
بهتر از همه این است که لیست داروهای مصرفی خود را یادداشت کرده و به روز کنید و هنگام مراجعه به پزشک یا داروخانه، لیست داروهای خود را همراه خود داشته باشید.
همچنین اگر قرار است آزمایش یا تست یا جراحی را در آینده نزدیک انجام دهید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید چون برخی داروها، ترکیبات گیاهی یا مکمل‌ها می‌توانند در نتیجه‌ی آزمایشات اثر بگذارند یا لازم است مدتی قبل از جراحی مصرفشان قطع شود.
اگر قرار است آزمایش یا تست یا جراحی را در آینده نزدیک انجام دهید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
فراموش نکنید که گاهی اوقات با اینکه ممکن است داروهای شما با هم تداخل داشته باشند، اما امکان جایگزینی یا حذف آن‌ها از رژیم درمانی شما وجود نداشته باشد و لازم باشد که حتما شما آن داروها را به همان نحو تجویز شده مصرف بکنید. در اینصورت، حتما به توصیه‌های داروساز درمورد چگونگی نحوه مصرف جهت کاهش تداخلات گوش کرده و مطابق با آن‌ها عمل کنید تا مشکلی برای شما پیش نیامده و به خوبی دوره‌ی درمان خود را کامل کنید.
جمع بندی
در این مقاله با انواع تداخل دارویی و مثال‌های مهمی از آن‌ها آشنا شدیم و دانستیم که تداخلات دارویی، محدود به واکنش دو دارو با هم نمی‌شود و می‌تواند دارو با غذا یا با بیماری‌های دیگر تداخل داشته باشد. آگاهی از تداخلات داروهای مصرفی و مشورت با پزشک داروساز، نقش بسیار مهمی در جلوگیری از بروز مشکل یا کاهش تداخلات هنگام مصرف دارو دارند.
درصورتی که قصد خرید از داروخانه آنلاین دکتر اصیلی (مفید طب) را داشته باشید، می‌توانید قبل از نهایی کردن خرید خود، سوالاتتان را در مورد تداخلات احتمالی محصول مورد نظر خود با داروها یا بیماری زمینه‌ای خود، در صفحه‌ی محصول بپرسید و دکتر داروساز مثل یک داروخانه‌ی حضوری، به سوالات شما پاسخ خواهد داد.
