ملاتونین هورمونی است که توسط غده پینه‌آل (صنوبری) در مغز تولید می‌شود و نقش اساسی در تنظیم چرخه خواب و بیداری یا چرخه شبانه‌روزی دارد. علاوه بر نقش اصلی آن در خواب، تحقیقات نشان داده‌اند که ملاتونین می‌تواند بر سیستم تولیدمثل و به‌ویژه چرخه قاعدگی در زنان تأثیر بگذارد. در این مقاله، به بررسی علمی تأثیر ملاتونین بر نظم چرخه قاعدگی، نقش آن در تنظیم هورمون‌ها و خواب پرداخته و نکاتی را جهت مصرف مکمل آن برای افراد دارای مشکلات مربوط به قاعدگی، با توجه به تاثیر قرص ملاتونین بر قاعدگی بیان می‌کنیم. با ما همراه باشید.
بررسی علمی تاثیر ملاتونین بر قاعدگی
برای بررسی تاثیر ملاتونین بر قاعدگی، در ادامه تاثیرات آن را بر جنبه‌های مختلف قاعدگی توضیح می‌دهیم.
تاثیر ملاتونین در نظم قاعدگی
برای بررسی تاثیر قرص ملاتونین بر قاعدگی، بهتر است ابتدا توضیح دهیم که محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-گُناد (HPG) چیست. در واقع به مجموعۀ غده‌های درون‌ریزِ هیپوتالاموس، هیپوفیز و غده جنسی، محور HPG گفته می‌شود؛ این سه غده به طور هماهنگ با هم در تنظیم عملکرد تولیدمثل عمل می‌کنند. بنابراین متخصصین به آن‌ها به عنوان یک سیستم واحد نگاه می‌کنند. حال نقش ملاتونین در این محور چیست؟
ملاتونین می‌تواند با تأثیر بر محور HPG بر چرخه قاعدگی تأثیر بگذارد. این محور شامل تعامل هورمون‌هایی مانند هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH)، هورمون لوتئینه‌کننده یا هورمون لوتئینی (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) است. دو هورمونِ لوتئینه‌کننده و محرک فولیکول، در نظم چرخه قاعدگی حیاتی هستند.
سطوح بالای ملاتونین ممکن است ترشح GnRH از هیپوتالاموس را سرکوب کند. این امر می‌تواند به تغییراتی در ترشح LH و FSH از هیپوفیز منجر شود، که در نتیجه ممکن است باعث بی نظمی در قاعدگی و تغییر در تخمک‌گذاری و طول چرخه شود.
خلاصه: چرخه قاعدگی توسط تعامل پیچیده‌ای از هورمون‌ها در محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-گُناد (HPG) کنترل می‌شود. ملاتونین می‌تواند با تأثیر بر این محور، بر نظم چرخه قاعدگی تأثیر بگذارد و آن را دچار بی نظمی کند. این هورمون همچنین می‌تواند بر طول چرخه پریود تاثیر بگذارد.
تأثیر بر عملکرد تخمدان و کیفیت تخمک
ملاتونین دارای خواص آنتی‌اکسیدانی قوی است که می‌تواند از تخمدان‌ها در برابر استرس اکسیداتیو محافظت کند. استرس اکسیداتیو می‌تواند به آسیب DNA در تخمک‌ها منجر شده و کیفیت آن‌ها را کاهش دهد. ملاتونین با کاهش رادیکال‌های آزاد و بهبود محیط اکسیداتیو در تخمدان و سلامت آن، به حفظ کیفیت تخمک‌ها کمک می‌کند.
تأثیر بر زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یکی از شایع‌ترین اختلالات هورمونی در زنان است که با بی نظمی قاعدگی همراه است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که ملاتونین ممکن است به بهبود تعادل هورمونی و کاهش علائم PCOS کمک کند.
در واقع ملاتونین می‌تواند به تنظیم سطوح آندروژن‌ها و هورمون‌های جنسی و بهبود مقاومت به انسولین در زنان مبتلا به PCOS کمک نماید.
تأثیر بر علائم پیش از قاعدگی
ملاتونین با تنظیم ریتم شبانه‌روزی ممکن است به بهبود سندرم پیش از قاعدگی (PMS) مانند نوسانات خلقی، اضطراب و اختلالات خواب کمک کند.
تاثیر قرص ملاتونین بر قاعدگی چیست؟
با توجه به مواردی که در بخش قبل توضیح دادیم، تاثیر قرص ملاتونین بر قاعدگی جنبه‌های مختلفی دارد از جمله:
- تاثیر بر ترشح هورمون‌های جنسی و نهایتا تغییر نظم قاعدگی (تاخیر در پریود یا قاعدگی زودتر از موعد)
- اثرگذاری بر عملکرد تخمدان و کیفیت تخمک ها
- کاهش علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک
- بهبود سندرم پیش از قاعدگی (PMS) با تاثیر در چرخه خواب و بیداری
ملاتونین و تنظیم چرخه خواب و بیداری
ملاتونین به عنوان «هورمون خواب» شناخته می‌شود زیرا ترشح آن در شب افزایش می‌یابد و به تنظیم چرخه خواب و بیداری (چرخه شبانه‌روزی) کمک می‌کند. این هورمون با اتصال به گیرنده‌های خاص در مغز، خواب‌آلودگی را در فرد ایجاد کرده و به بهبود کیفیت خواب کمک می‌نماید.
به زبان ساده، چرخه شبانه‌روزی ساعت داخلی بدن است. این ساعت به ما اطلاع می‌دهد که چه زمانی باید:
- بخوابیم
- بیدار شویم
- غذا بخوریم.
ملاتونین همچنین به تنظیم دمای بدن، فشار خون، سطح گلوکز خون، وزن بدن و سطوح برخی هورمون‌ها کمک می‌کند.
سطح ملاتونین ما زمانی که هوا تاریک است شروع به افزایش می‌کند و به بدن علامت می‌دهد که زمان خواب است. سپس در صبح، هنگامی که روشن می‌شود، ملاتونین کاهش می‌یابد تا بیداری را ایجاد نماید.
ملاتونین همچنین به گیرنده‌هایی در بدن متصل می‌شود تا به ما در آرامش داشتن کمک کند. برای مثال، به گیرنده‌هایی در مغز متصل می‌شود تا فعالیت عصبی را کاهش دهد. همچنین می‌تواند سطح دوپامین (هورمونی که به ما کمک می‌کند بیدار بمانیم و در برخی جنبه‌های چرخه روز و شب چشم‌ها دخیل است) را کاهش دهد.
اگرچه مکانیزم‌های دقیق ملاتونین نامشخص است، تحقیقات نشان می‌دهد که این فرآیندها ممکن است به ما در به خواب رفتن کمک کنند.
برعکس، نور روز تولید ملاتونین را تنظیم می‌کند، که یکی از راه‌هایی است که بدن می‌فهمد که زمان بیدار شدن است.
از آنجا که ملاتونین به بدن ما در آماده‌سازی برای خواب کمک می‌کند، افرادی که شب‌ها به اندازه کافی ملاتونین تولید نمی‌کنند، ممکن است در به خواب رفتن مشکل داشته باشند.
عوامل متعددی ممکن است باعث کاهش سطح ملاتونین در شب شوند، مانند مصرف الکل، سیگار کشیدن، مصرف کافئین، شیفت کاری، بالا رفتن سن، برخی داروها و قرار گرفتن در معرض نور زیاد در شب (از جمله نور آبی).
مصرف قرص ملاتونین یا مکمل‌های خواب آور حاوی ملاتونین ممکن است در مقابله با سطوح پایین آن تاثیر داشته و به نرمال شدن ساعت داخلی بدن کمک کند.
به طور کلی، از ملاتونین به فرم مکمل، برای درمان اختلالات خواب مانند بی‌خوابی و جت لگ استفاده می‌شود. ملاتونین با تنظیم چرخه خواب و بیداری، به تعادل هورمونی کلی و سلامت کمک می‌کند.
توصیه‌ها درباره مصرف قرص ملاتونین برای قاعدگی
در ادامه برای مصرف ملاتونین در خانم‌هایی که دچار مشکلات قاعدگی هستند، توصیه‌هایی مهم ارائه می‌دهیم:
- مشورت با پزشک: اگر در هنگام مصرف ملاتونین با بی نظمی قاعدگی مواجه می‌شوید، با پزشک مشورت کنید تا ارزیابی کند که آیا ملاتونین ممکن است بر چرخه شما تأثیر بگذارد.
- تحت نظر قرار دادنِ تغییرات قاعدگی: یک سابقه دقیق از چرخه قاعدگی خود یادداشت کنید و هر گونه نامنظم بودن را یادداشت کنید تا به پزشک شما در تصمیمات کمک کند.
- رعایت دوز مناسب: از مصرف خودسرانه و دوزهای بالای ملاتونین پرهیز کنید. دوز معمول ملاتونین برای بهبود خواب بین ۰.۵ تا ۵ میلی‌گرم است، اما ممکن است بسته به فرد متفاوت باشد.
- زمان‌بندی مصرف: مکمل‌های ملاتونین را طبق دستورالعمل استفاده کنید. دوز یا زمان‌بندی نادرست می‌تواند چرخه شبانه‌روزی شما را مختل کرده و به طور بالقوه بر تعادل هورمونی تأثیر بگذارد. معمولا توصیه می‌شود ملاتونین را ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از خواب مصرف کنید تا بهترین تأثیر را بر خواب داشته باشد و ریتم شبانه‌روزی را تنظیم کند.
- در نظر گرفتن عوامل سبک زندگی: سعی کنید بهداشت خواب خوبی را با حفظ یک برنامه خواب منظم و ایجاد محیطی آرامش‌بخش، رعایت کنید. برای کمک به تولید طبیعی ملاتونین، قبل از خواب استفاده از صفحه‌نمایش‌ها و نور زیاد را کاهش دهید.
- توجه به تداخلات دارویی: اگر داروی دیگری مصرف می‌کنید، از پزشک یا داروساز درباره تداخلات احتمالی سوال کنید؛ زیرا ملاتونین ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد.
- بررسی گزینه‌های جایگزین: اگر ملاتونین بر چرخه قاعدگی شما تأثیر می‌گذارد و این اتفاق برایتان نامطلوب است، در مورد مکمل‌های خواب یا درمان‌های جایگزین با پزشک مشورت کنید. انواع شربت خواب آور گیاهی قوی ممکن است بدون نیاز به استفاده از مکمل ملاتونین و عدم بروز تغییرات و تاثیر قرص ملاتونین بر قاعدگی به کمک شما آیند.
مشاهده و خرید انواع شربت خواب آور گیاهی
جمع بندی
ملاتونین هورمونی است که نقش حیاتی در تنظیم چرخه خواب و بیداری دارد و می‌تواند بر سیستم تولیدمثل و چرخه قاعدگی تأثیر بگذارد. تحقیقات نشان می‌دهد که ملاتونین ممکن است با تأثیر بر هورمون‌های محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-گناد، موجب ایجاد تغییر در نظم چرخه قاعدگی، بهبود کیفیت تخمک و کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی شود. با این حال، شواهد علمی همچنان محدود است و نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد.
برای افرادی که مشکلات قاعدگی دارند و قصد مصرف قرص ملاتونین را دارند، مهم است که ابتدا با پزشک مشورت کرده و تغییرات چرخه قاعدگی را تحت نظر بگیرند. رعایت دوز مناسب و زمان‌بندی صحیح مصرف می‌تواند به استفاده ایمن و مؤثر از ملاتونین کمک کند.
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
