مسمومیت غذایی یکی از دلایل عمده گاستروانتریت (اسهال و استفراغ) است که علائم ناخوشایندی ایجاد می‌کند. گاستروانتریت به‌طور کلی بدون دارو برطرف می‌شود، اما در برخی از موارد می‌تواند مشکلات یا عوارضی ایجاد کند. در این مقاله از مجله سلامت مفید طب به علائم مسمومیت غذایی می‌پردازیم و به این سوال که «برای مسمومیت غذایی چه بخوریم؟» پاسخ می‌دهیم. همچنین غذاهایی را که باید بعد از مسمومیت غذایی از آن‌ها پرهیز کنید، معرفی می‌کنیم. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
مسمومیت غذایی چیست؟
گاستروانتریت که در زبان عامیانه به آن اسهال و استفراغ هم می‌گویند، مشکلی است که در آن پوشش داخلی شکم مخصوصا معده و روده دچار التهاب می‌شود.
معمولا این مشکل ناشی از پاتوژن‌هایی است که فرد را آلوده می‌کنند و باعث ایجاد علائم می‌شوند. این پاتوژن‌ها یا عوامل بیماری زا معمولا ویروس‌ها، باکتری‌ها یا انگل‌ها هستند.
هنگامی که منبع چنین عفونتی غذا باشد، به آن مسمومیت غذایی می‌گویند.
گاستروانتریت با عنوان آنفولانزای معده هم شناخته می‌شود. شایع‌ترین علائم آن معمولا اسهال، تهوع، استفراغ و درد شکم هستند. همچنین می‌تواند باعث کم آبی بدن، مخصوصا در افراد آسیب پذیر مانند کودکان و افراد مسن شود.
علائم مسمومیت غذایی
شروع علائم گاستروانتریت پس از خوردن غذای آلوده به یک عامل بیماری‌زا، می‌تواند در عرض چند ساعت اتفاق بیفتد. اما بسته به عامل بیماری‌زا، دوره کمون یا نهفتگی می‌تواند بسیار طولانی‌تر باشد.
چهار مورد از علائم مسمومیت غذایی که معروف‌تر هستند عبارتند از:
- اسهال
- تهوع
- استفراغ
- درد شکم
این علائم می‌توانند با هر ترکیبی ایجاد شوند. علائم مسمومیت غذایی معمولا شروع ناگهانی (حاد) دارند اما شدت آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد.
استفراغ معمولا در اوایل بیماری اتفاق می‌افتد. اسهال معمولا چند روزی طول می‌کشد، اما بسته به عامل بیماری‌زایی که علائم را ایجاد کرده ممکن است طولانی‌تر باشد.
گاستروانتریت علاوه بر این علائم کلاسیک می‌تواند علائم زیر را هم ایجاد کند:
- بی اشتهایی
- تب و لرز
در واقع نوع علائم گوارشی ایجاد شده، کمک می‌کند تا متوجه نوع عفونت شویم. عفونت ویروسی عموما باعث اسهال بدون خون یا مخاط می‌شود و اسهال آبکی یکی از علائم بارز آن است.
برعکس در اسهال باکتریایی، احتمال اسهال همراه با مخاط و خون بیشتر است. همچنین نوروویروس می‌تواند باعث شروع حاد استفراغ، مخصوصا در کودکان شود.
برای مسمومیت غذایی چه بخوریم؟
قبل از اینکه به این بپردازیم که برای مسمومیت غذایی چه بخوریم، لازم به ذکر است که گاستروانتریت و مسمومیت غذایی معمولا بدون مداخله پزشکی برطرف می‌شوند. درمان مسمومیت غذایی بر روی کاهش علائم و جلوگیری از عوارض مخصوصا کم آبی متمرکز است.
استراتژی اصلی درمان و پیشگیری از عوارض مسمومیت غذایی، استراحت و جایگزین کردن مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته بدن با انجام موارد زیر است:
- مقدار زیادی مایعات بنوشید (ترجیحا با او آر اس برای جایگزینی الکترولیت‌های از دست رفته بدن)
- از دریافت مایعات حتی در صورت تداوم استفراغ اطمینان حاصل کنید (با کم کم نوشیدن آب یا ذوب شدن یخ در دهان)
- به تدریج دوباره غذا خوردن را شروع کنید
در جواب به این سوال که برای مسمومیت غذایی چه بخوریم، باید بگوییم غذاهای ملایم می‌توانند راحت‌تر هضم شوند. بنابراین برای استفاده در زمان ابتلا به مسمومیت غذایی مناسب‌تر هستند. این غذاها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- غلات
- برنج
- نان تست
- موز
شما می‌توانید برای کمک به بهبود مسمومیت غذایی و علائم آن از روش‌های زیر استفاده کنید:
پیروی از رژیم غذایی BRAT
رژیم غذایی BRAT برای معده ملایم است و شامل موز، برنج، سس سیب و نان تست میباشد. تا زمانی که حالتان بهتر نشده از این رژیم غذایی استفاده کنید. همچنین می‌توانید آب گوشت شفاف را به این رژیم اضافه کنید.
این رژیم غذایی شامل خوراکی‌هایی است که به سفت‌تر شدن مدفوع و همچنین جبران مواد مغذی از دست رفته در طول بیماری کمک می‌کنند.
اگر نمی‌خواهید از این رژیم پیروی کنید، تا زمان بهبودی حتما وعده‌های غذایی کم چرب و کوچک‌تر مصرف کنید.
افزودن پروبیوتیک‌ها به رژیم غذایی
پروبیوتیک‌ها موجوداتی هستند که به تعادل میکروبیوم روده کمک می‌کنند. در داخل بدن همه افراد همیشه باکتری‌هایی زندگی می‌کنند که برخی از آن‌ها باکتری‌های خوب و برخی باکتری‌های بد هستند.
مسمومیت غذایی می‌تواند تعادل ظریف باکتری‌های خوب و بد روده را از بین ببرد. مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند این تعادل را برگرداند.
همچنین پروبیوتیک‌ها می‌توانند روده را تقویت کنند تا از شما در مقابل مسمومیت‌های غذایی در آینده محافظت شود.
مصرف دمنوش زنجبیل یا نعناع
زنجبیل یک عنصر اصلی در طب سنتی فرهنگ‌های مختلف است. مطالعات نشان می‌دهد که زنجبیل در بسیاری از موارد حالت تهوع را از بین می‌برد.
نعناع نیز گیاهی است که به گفته پزشکان طب سنتی می‌تواند معده را آرام کند. همچنین ممکن است یک کاربرد تسکین دهنده خاص برای روده داشته باشد.
چطور از کم آبی بدن جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از اثرات خطرناک و بالقوه کشنده کم آبی بدن ناشی از اسهال، فرد باید او آر اس (ORS) بنوشد.
تحقیقات نشان می‌دهد مصرف او آر اس از سال ۲۰۰۷ از بیش از ۵۰ میلیون مرگ ناشی از اسهال در سراسر جهان جلوگیری کرده است. از سال ۱۹۸۰ استفاده از این محلول مرگ ناشی از اسهال در کودکان زیر پنج سال را تا حدود دو سوم کاهش داده است.
کم آبی بدن یا دهیدراته شدن در کشورهایی با درآمد کم تا متوسط خطر مهم‌تری است. در کشورهای با درآمد بالا با وجود اینکه خطر مرگ کمتر است اما باز هم آبرسانی مجدد اهمیت دارد.
فرد می‌تواند نمک، گلوکز و مواد معدنی از دست رفته توسط اسهال را با مصرف او آر اس که در داروخانه‌ها موجود است، جایگزین کند. می‌توان این نمک‌ها را که به صورت ساشه‌ای موجود است در آب آشامیدنی حل کرده و مصرف نمود.
به دست آوردن غلظت مناسب بسیار مهم است، زیرا قند بیش از حد می تواند اسهال را بدتر کند. همچنین نمک زیاد می‌تواند برای کودکان به شدت مضر باشد. محلول رقیق‌تر (مثلاً استفاده از بیش از ۱ لیتر آب) به محلول غلیظ تر ترجیح داده می‌شود.
بعد از مسمومیت غذایی از چه غذاهایی پرهیز کنیم؟
مسمومیت غذایی اغلب باعث تحریک و التهاب معده و روده می‌شود. بنابراین بعد از مسمومیت غذایی بهتر است افراد غذاهایی را انتخاب کنند که معده را بیش از حد تحریک نمی‌کنند و باعث ناراحتی معده نمی‌شوند.
برخی از غذاهایی که در صورت مسمومیت غذایی باید از مصرف آن‌ها پرهیز کنید عبارتند از:
لبنیات
بعد از مسمومیت غذایی، محصولات لبنی از جمله پنیر، بستنی و ماست می‌توانند باعث ناراحتی معده شوند. بنابراین بهتر است به جای آن‌ها از غذاهایی که کمتر تحریک کننده هستند استفاده کنید.
غذاهای پرچرب
غذاهای سرخ شده مانند سیب زمینی یا مرغ سرخ شده و سایر غذاهای پر چربی می‌توانند باعث تخلیه سریع معده و بدتر شدن علائم مرتبط با اسهال شوند.
غذاهای تند
غذاهای تندی که در آن‌ها از فلفل‌های تند استفاده شده می‌تواند معده را تحریک کند و باعث ناراحتی معده شود.
غذاهای نفخ آور
بهتر است از غذاهای سرشار از کربوهیدرات‌های قابل تخمیر خودداری کنید. متخصصان تغذیه به این مواد FODMAP (الیگوساکاریدها، دی ساکاریدها، مونوساکاریدها و پلی ال‌های قابل تخمیر) می‌گویند. این مواد می‌توانند در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر باعث نفخ شوند.
با وجود اینکه محققان کمی اثر کاهش این مواد برای کمک به مسمومیت غذایی را بررسی کرده‌اند، این کاهش ممکن است نفخ، گاز و کرامپ را کمتر کند. نمونه‌هایی از غذاهای سرشار از FODMAP عبارتند از:
- سیب
- لوبیا
- کلم
- پیاز
- سیر
نوشیدنی‌های مضر برای مسمومیت غذایی
بسیاری از افراد ممکن است نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت را جایگزین مناسبی برای او آر اس (ORS) بدانند. با این وجود مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC) درباره مصرف این نوشیدنی‌ها هشدار می‌دهد، زیرا آن‌ها برای کمک به الکترولیت‌های از دست رفته در اسهال طراحی نشده‌اند.
همچنین این نوشیدنی‌ها ممکن است حاوی مقدار زیادی شکر باشند که می‌تواند روده را تحریک و علائم را بدتر کند.
سایر نوشیدنی‌هایی که باید از مصرف آن‌ها خودداری کنید عبارتند از:
- قهوه
- نوشابه
- شیر
- چای کافئین‌دار
این نوشیدنی‌ها می‌توانند بر وضعیت آبرسانی بدن تاثیر بگذارند و بیش از اینکه باعث آبرسانی شوند منجر به کم آبی شوند.
در مورد شیر لازم است بگوییم که برخی از افراد بعد از عفونت گوارشی به طور موقت دچار عدم تحمل لاکتوز می‌شوند و ممکن است نوشیدن شیر باعث ایجاد علائمی در آن‌ها شود.
چه زمانی برای مسمومیت غذایی به پزشک مراجعه کنیم؟
همان‌طور که گفته شد شما می‌توانید بیشتر موارد مسمومیت غذایی را در خانه درمان کنید. با این وجود در صورت تجربه موارد زیر باید به پزشک مراجعه نمایید:
- تب بالای ۳۸ درجه سانتیگراد (۱۰۰.۴ درجه فارنهایت) داشته باشید
- در استفراغ یا مدفوع خود خون مشاهده کنید
- اسهال شما بیش از سه روز طول بکشد
- درد شدیدی داشته باشید
- علائم عصبی مانند سوزن سوزن شدن اندام‌ها یا تاری دید داشته باشید
- دچار کم آبی شدید باشید
معرفی محصولات
در ادامه به معرفی چند محصول برای کمک به بهبود برخی از علائم مسمومیت غذایی می‌پردازیم:
ساشه پرو آر اس پویا
ساشه پرو آر اس پویا حاوی پروبیوتیک و او آر اس است و از جمله کاربردهای آن می‌توان به تامین آب و املاح از دست رفته بدن ناشی از اسهال اشاره کرد.
شما می‌توانید برای تهیه ساشه پرو آر اس پویا از سایت داروخانه آنلاین مفید طب روی دکمه زیر بزنید:
کپسول پروفلور پویا
این محصول پروبیوتیک حاوی مقادیر بالایی از سلول فعال مخمر ساکارومایسس بولاردی و مانان الیگوساکارید از دسته پری بیوتیک است.
شما می‌توانید برای تهیه کپسول پروفلور پویا از سایت داروخانه آنلاین مفید طب روی دکمه زیر بزنید:
جمع‌بندی
در این مقاله از مجله سلامت مفید طب به مسمومیت غذایی و علائم آن پرداختیم و گفتیم که برای مسمومیت غذایی چه بخوریم. همچنین خوراکی‌هایی را که بعد از مسمومیت غذایی باید از مصرف آن‌ها پرهیز شود معرفی کردیم.
همان‌طور که گفته شد شما می‌توانید با استراحت و مصرف مایعات و جایگزین کردن الکترولیت‌های از دست رفته در طول اسهال، به بهبود علائم و یا جلوگیری از عوارض مسمومیت غذایی کمک کنید. همچنین بهتر است تا زمان بهبودی از غذاهایی که راحت‌تر هضم می‌شوند استفاده نمایید.
منابع: سایت‌های MedicalNewsToday ،WebMD، MedicalNewsToday
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
